Ən yaxşı nəticəni əldə edə biləcəksiniz-21 fevral

Qoç - ifrat tələbkar və hər şeyin məğzinə varmağa çalışan insan olmasanız, xeyli sayda maraqlı məqamları öyrənə bilərsiniz. İşdə həmkarlarınızla ünsiyyətdə anlaşılmazlıq yarana bilər. Şərik və ya tərəfdaş "oyundan çıxmaq" fikrinə düşə bilər. İşgüzar həyatda və şəxsi münasibətlərdə yaranan boşluğu doldurmağa tələsməyin. Sabahdan etibarən işlərdə dəqiqlik yaranacaq. Qəti qərarları sabaha qədər təxirə salın. Buğa - yaxın gələcəkdə sizi gözləyəcək işlərlə bağlı planlar qura bilərsiniz. Yaxın ətrafınızdakı insanlardan dəstək arayın. Fəaliyyəti planlaşdırmaq üçün imkan və vaxt tapmağın böyük önəmi var. Əkizlər - cari məsələləri dərhal həll edə, ruh yüksəkliyi hiss edə bilərsiniz. Əsas odur ki, işləri qarışdırmayın, növbə ilə görün, heç nəyi təxirə salmayın. Nəzərdə tutulmamış yeniliklər, xəbərlər ola bilər. Reaksiyanızı nəzarətdə saxlayın, kimsənin xətrinə dəyməyin. Həddən ziyadə təşəbbüskarlıq və inad mənfi nəticə verə bilər. Ən yaxşı nəticəni səy göstərmədən əldə edəcəksiniz. Xərçəng - dağı dağ üstünə qoya bilərsiniz. Amma səylərinizin predmeti barədə əvvəlcədən düşünün. Günün əksər olaylarına epataj xas olacaq. İndi çox işin öhdəsindən gələ bilərsiniz. Lakin günün tələblərini yerinə yetirin, situativ qatılma və ya müdaxilə tələb edən məsələlərlə məşğul olun. Şir - enerjinin bir istiqamətdə axması yaşamın digər mühüm aspektlərini müdafiəsiz edə bilər. Belədə problemlər dərhal üzə çıxacaq, iş yoldaşlarınızın davranışınızdan narazı qaldıqlarını görəcəksiniz. Bu günün bütün mövzuları və məqamları dinamik, yüksək emosional yüksələn səviyyədə inkişaf edəcəklər. Qız - bu gün tək qalmayın, yaxın tanışlar və dostlar arasıda olun. Böyük gözləntilərə qapılmayın, mühüm məsələlərin həllini planlaşırmayın. Gün sakit işlər üçün yararlıdır. Başqasının faydalı təcrübəsindən bəhrələnmək, öz təcrübənizi bölüşmək üçün əlverişli vaxtdır. Tərəzi - işlərin bəzilərini axşama saxlamayın. Qıcıq və narazlıq hisslərini aradan qaldırmaq olar. Daxili təlatüm, hisslər və ya istəklər dəyərlərlə münasibətlərə yenidən baxmağa vadar edə bilər. Axşam saatlarında yaxşı dincəlin. Əqrəb - Emosional yaşantılar güclənə bilər. Ümumiyyətlə asudəliyin yoxa çıxmasına, münaqişə və incikliyin yaranmasına imkan verməyin. Yanınızda etibar etdiyiniz, inandığınız insanlar olsun. Axşam saatlarında açıq havada gəzintiyə çıxın. Oxatan - həyati önəm daşıyan yeniliklər və dəyişikliklər üçün məkanı təmizləyin, səhmana salın. Lakin hadisələri tələsdirməyin, hamını özünüzə bənzətməyə çalışmayın. Düşünülməmiş sözlər qərarlaşmış əlaqələr və münasibətləri poza bilər. Hələlik yalnız özünüzə, öz qüvvənizə bel bağlayın. Oğlaq - günün energetikası çox yüksək səviyyədədir. Çoxlu faydalı işlər görərək maraqlı məqamları nəzərdən qaçırmaya bilərsiniz. Dostlarla planlaşdırılmamış görüş, evə qonaq gəlməsi mümkündür. İdeyalar, unikal həllər, problemlərin yaradıcı həlli baxımından gün əlverişli və məhsuldar ola bilər. Dolça - işləri qaydaya salmaq üçü əlverişli gündür. Axşam saatlarında ünsiyyətdə diqqətli olun, artıq sözlər deməyin. İnciklik hissi çox asanlıqla yarana bilər. Planlarınız, gözləntiləriniz, məlumatlar və istəklərinizi bölüşməyə tələsməyin. Balıqlar - çoxsaylı tədbirlər planlaşdırmayın. Sakit, aram gündür. İşlərinizi soyuqqanlı şəkildə, tələsmədən görün. Yaxşı tanıdığınız insanların məclisini seçin ki, qarşı tərəfdəki insanlara necə təsir bağışladığınıza görə narahatlıq keçirməyəsiniz.

Homoseksual uşaq böyütməmək üçün... Valideynlərin diqqətinə!

Homoseksualizmin kökləri hələ Ziqmund Freyd tərəfindən araşdırılan mövzulardan biri olmuşdur. Onun nəzəriyyəsinə görə, homoseksualizmin yaranma səbəbi ailədən gəlir. Ailədə dominant rolunda guclü və eyni zamanda oğlu hədsiz dərəcədə sevən ana, zəif xarakterli, iradəsiz atanın olması belə nəticəyə gətirib çıxarır. Belə ki, uşaq ailədə kişi davranışı modelini görmür. Belə hallar atasız böyüyən oğlan uşaqlarında da baş verə bilər. Qadın homoseksualizmi isə təbiətdə baş verməyən haldır və yalnız insan təfəkkürünün məhsuludur. Lesbian (qadın homoseksualizmi) münasibətlərinin əsas səbəbi psixoloji travmadır ki, bu da bir çox hallarda hansısa kişi tərəfindən alınıb. Bu, bir çox qızların xatırlamaq istəmədikləri seksual təhrik ola bilər. Yəni psixi sfera artıq öz işini görərək, baş verənləri şüuraltına ötürüb. Məsələn, mənim təcrübəmdə psixoloji konsultasiya zamanı məlum olub ki, qızın doqquz yaşı olarkən ona qarşı çinsi zorakılıq baş verib. Onun üçun bu, dəhşətli travma olub və nəticədə psixi sfera bu hadisəni tam aradan qaldırıb. Belə faciəvi təcrübə qızın heç bir kişi ilə münasibət qura bilməməsi probleminə gətirib çıxarıb, hətta onun üçün hər hansı kişi həkimin müayinəsi real problemə çevrilib. Ümumiyyətlə, homoseksualizmin yaranma səbəbləri haqqında bir çox nəzəriyyələr mövcuddur, amma mən bu məqaləmdə əsas tərəfləri sizin diqqətinizə çatdırmaq istəyirəm. Müasir pediatrlar son yarım əsrdə aparılan statistik təhlillərə əsaslanaraq bu nəticəyə gəliblər ki, əgər qadın hamiləlik dövründə qızılca və ya suçiçəyi xəstəliyinə yoluxubsa, onda onun hormonlar sistemində ciddi problemi olan uşaq dünyaya gətirməsi riski böyükdür. Belə qadınlar tərəfindən dünyaya gətirilən oğlan uşaqlarında kişi hormonu olan testestoronun səviyyəsinin əhəmiyyətli dərəcədə aşağı olması müşahidə olunur ki, bu da qadın təbiətli kişi modelinin formalaşmasına gətirib çıxarır. Öz cinsinə maraq hələ uşaqlıqda özünü biruzə verə bilər. Öz həmcinslərinə meyllilik erkən uşaqlıqda başlayarsa, seksopatoloqlar bunu erkən və ya "nüvə" homoseksualizmi adlandırır. 7-8-yaşlı oğlanlar öz həmyaşıdları ilə maraqlanırlar və onların cinsi fantaziyalarında yalnız oğlanlar olur. İllər keçdikcə bu maraq daha da güclənir. Bu tip homoseksuallar heç vaxt qadınlarla ailə qurmur, əgər evlənmə halı baş versə belə, çox az zamanda bilərəkdən səhv etdiklərini etiraf edirlər. Homoseksualizmin digər növü isə gec yaranan və ya sonradan yaranan formadır. Belə kişilər əsasən biseksual olurlar. Əksər halda onların diqqətini 25-35 yaşa qədər ancaq qadınlar cəlb edir. Yetkin yaşda cinsi orentasiyanın dəyişməsinin əsas səbəbi ailə daxili problemlərdir və ya hansısa ətraf psixofaktorun təsir nəticəsidir. Homoseksual orentasiyaya həm də erkən yaşda olarkən baş tutmayan nakam sevgi, sevdiyi qadın tərəfindən gülüş mənbəyinə çevrilmə, rədd cavabı alma də gətirib çıxara bilər. Uşağın tərbiyəsi zamanı nəyə diqqət etmək lazımdır? İlk növbədə uşağın unikallığı faktorundan qaçmaq lazımdır. Yəni bir çox analar uşağın bu və ya hansısa istedadını aşkarlayanda onun başqalarından daha fərqli, daha üstün olduğunu düşünüb az qala öz tərifləri ilə onu göylərə qaldırırlar. Və beləliklə, analar ilk növbədə öz uşaqlarının ətraf mühitini dəyişməyə çalışıb, onları əvvəllər ünsiyyət qurduğu dairədən ayırmağa başlayırlar. Çünki onların fikrincə, böyük istedad sahibi olan uşaqları adi insanlarla ünsiyyət qura bilməz. Nəticə etibarı ilə belə uşaqlar böyüdükdə ancaq özlərinə bənzər insanlarla əlaqə qurmaq, ünsiyyətdə olmağa çalışırlar. Başqa sözlə, özlərinə bənzər surətini axtarmaqla məşğul olurlar. Bu da öz növbəsində çox zaman uğursuz nəticələrə gətirib çıxarır. Ona görə də uşağınızın necə istedadlı, necə ağıllı olduğunu ön plana çəkərkən, eyni zamanda hər bir insanın təkrar olunmaz və dəyərli olduğunu ona anlatmağa çalışın. Əsas diqqətinizi ailədə olan sevgiyə verin. Bu, ailənin və uşaqların tərbiyəsinin özülünü təşkil edir. Ailədə ana öz həyat yoldaşını sevməli, ona hörmət etməlidir. Ata da öz növbəsində eyni şeyləri etməyə borcludur ki, uşaq ailədə olan sevgini görub hiss etsin. Beləliklə, övladınızı qız və ya oğlan olmasından, istedadlı və ya istedadsız olmasından asılı olmayaraq sevmək, qorumaq vacibdir. Övladın öz cinsinə görə sevilməməsi və tez-tez bunun büruzə verilməsi uşaqlar üçün böyük travmadır. Bu, əsasən, bir çox hallarda qızlara qarşı tətbiq olunur. Belə hallar öz növbəsində qeyri-ənənəvi seksual hisslərin yaranmasına bilavasitə təsir edir. Onları necə tanımaq olar? Belə bir fikir mövcuddur ki, homoseksuallar qadına bənzər, yumşaq, incə hərəkətləri və səs tembrləri ilə fərqlənir. Bu, əslində yanlış fikirdir. Onların arasında çox güclü, iradəli, kişi təbiətli şəxslər də var ki, onların belə meyllərinin olması şübhə doğurmaz. Lakin əgər onları "normal kişilərlə" müqayisə etsək görərik ki, homoseksuallar daha səliqəli geyimə üstünlük verirlər, öz xarici görünüşlərinə daha diqqətlə yanaşır və çox gözəl zövqə malik olurlar. Homoseksualların əksəriyyəti yaradıcı sahələrə meyl göstərir. Amma bu, o demək deyil ki, iqtisadi, texniki və s. sahələrdə rast gəlmək olmaz, sadəcə, belə peşələrdə işləmək onlara nisbətən çətin olur. Onlara daha yaxın və rahat peşələr rəssamlıq, dizaynerlik, incəsənət aləmidir. Denis Rzayev, həkim-psixiatr lent.az

Hətta zəhlətökən adamlarla belə dil tapacaqsız-20 fevral

Qoç Işdə çətinliklər olacaq. Işdə son günlər ağırlıq sizin çiyinlərinizdədir. Səhhətinizə qarşı diqqətli olun ki, yorğunluq sizə baha başa gəlməsin. Təəssüf ki, zəhmətinizin bəhrəsini görmürsünüz. Buğa Qənaətcil olun. Hər bəyəndiyiniz əşyaya pul xərcləməyin. Evdə səliqəlik yaratmaq üçün münasib zamandır. Axşam saatlarında ailə üzvlərinizlə birlikdə gəzintiyə çıxın. Bunun həm sizə faydası var, həm də yaxınlarınız sevinəcək. Əkizlər Pozitiv enerjidən səmərəli istifadə edin. Gümrah olacaqsınız. Yeni təklifləri analiz edin. Münasib olanına “bəli” cavabı vermək olar. Yeniliklər həyatınızı dəyişəcək. Xərçəng Işlər qaydasında olacaq. Hamı ilə xoş ünsiyyət qurmaq imkanı yaranacaq. Hətta zəhlətökən adamlarla belə dil tapacaqsınız. Maraqlarınız üçün fürsətdən bəhrələnin. Şir Təhsil, yeni informasiya qəbulu baxımından əlverişli gündür. Qarşınızda yeni imkanlar açılacaq. Ilk fürsəti dəyərləndirməyi bacarın. Sonra gec olar. Perspektivli gündür. Qız Soyuq havalarda geyiminizə diqqət yetirin, xəstələnmək ehtimalı var. Bir sıraçətinlikləriniz ola bilər. Ancaq bunlar keçici olacaq. Tərəzi Yaxınlarınız sizdən küsəcəyi istisna deyil. Yaxşı olar ki, son günlər qayğıdan məhrum olan yaxın ətrafınıza qarşı diqqətli olasınız. Əqrəb Qonağınız olacaq. Bundan məmnun olmayacaqsınız. Başınızın şəxsi problemlərə qarışdığı bir zamanda kiminləsə rahat şəkildə ünsiyyət qurmaq sizə görə deyil. Yaxşı olar ki, səbirli olasınız. Çünki sizə təşrif buyuran adamdan zərər görməyəcəksiniz. Oxatan Son günlər qaçhaqaçdasınız. Bir işi tamamlayan kimi digər problem qapınızı döyür. Təmkinlə hərəkət etsəniz hamısının öhdəsindən gələ bilərsiniz. Oğlaq Bu gün sizdən inciyən ən yaxın adamla barışa bilərsiniz. Ulduzlar qarşı tərəfdən xoş sozü əsirgəməməyə səsləyir. Bu mövzuda qürura çox önəm verməklə ailədə artıq problemlər yaradırsınız. Dolça Bürcün ailəli nümayəndələri övladlarının təhsilinə diqqət yetirməlidirlər. Son günlər ailədə diqqətsizlik üzündən bir sıra xoşagəlməyən hallar yaşanır. Bunun qarşısını vaxtında almağa çalışın. Balıqlar Qarderobunuzda dəyişiklik etmək olar. Bundan xüsusi zövq alacaqsınız. Əks cinsin mənsublarını cəlb edəcəksiniz. Artıq problemlər yaşanmasın deyə, münasibətləri süzgəcdən keçirin.

Assertivlik nədir?

Assertivlik nədir? Dilimizə günü gündən yeni terminlər daxil olur. Belə terminlərdən biri də assertivlikdir.  Assertivlik sözü ingilis mənşəli olub – “iddia etmək” deməkdir. İnsanın öz şəxsi düşüncəsini iddialı şəkildə sübut etməsidir. Psixoloqlar söyləyir ki, bu xüsusiyyətə malik  insan - iddialı,  yetkin, özünəinamlı və başqalarının hüquqlarına hörmət edən, kənar təsirlərdən asılı olmur. Assertivlik- özünü israrla sübüt etmək, hisslərini ifadə etmək, inandırma, münaqişədən qaçma yolu, daxili güc kimi xüxusiyyətləri bir-birində birləşdirən bir davranışdır. Bu qabiliyyət xarici təzyiq şəraitində insanın maraqlarını və davranış xəttini düzgün müdafiə etmək üçün səssiz şəkildə  uyğun olmayan şeylərə "xeyr" deyəməyə imkan verir,  sosial cəhətdən məqbul bir şəkildə isə hüquqlarınızı qorumaqda israrcı bir davranış kimi özünü göstərir. Assertiv insan-özgüvənli, özünəinamlı və məqsədyönümlüdür. O, istənilən bir münaqişədən və mübahisədən qaçmaq üsullarını biləndir. Nə aqressivdir, nə də ki, passiv- sadəcə olaraq hər birmübahisədən qaçmaq üsullarını biləndir.  Nə aqressivdir,  nə də ki, passiv- sadəcə olaraq hər bir məsələdən çıxış yolu tapmağı bacarandır. Yəqinki hər birimiz belə olmaq istərdik?!  Buna necə nail olmaq olar? Əslində hər birimiz belə bir vəziyyətlə rastlaşırıq. Dərhal reaksiya verməkdənsə daha sakit tonla hadisəyə fərqli bir reaksiya verə bilərik. Məsələn,  sizi münaqişəyə vadar edirlər və ya kəskin şəkildə nədəsə gunühlandırırlar. Siz harda səhv buraxdığınızı və yenidən hər şeyi yoxlacağınıza vədd verin. Həmin insan da sizi kəskin şəkildə günahlandırmaqdan qaçacaq. Bu və ya digər vəziyyətlərdə müşahidə edə bilərsiniz ki, düzgün məqamda deyilən doğru sözlər sizi digər insanların gözündə, həmçinin öz gözünüzdə ucaldır. Hətta “yox” sözünü də aqressiv və kəskin olmadan  demək olar.

Ailədə münaqişələrin yaranma səbəbləri.

Ailədə oğlan uşaqlarına olan aşırı sevgi və bağlılıq müəyyən müddətdən sonra problemlərin yaranmasına səbəb olur. İlk növbədə yaşıdları arasında baş verən kişik münaqişələr zəminində qorxu hissi yaşanır, çünki valideynin hər an onu dəstəkləməsi uşaqda özünə inamsızlıq yaradır, əsasən də ata oğul uşağına bu məsələlərdə biraz sərbəstlik verməsi müsbət haldır. Ana alış-veriş zamanı paltar seçimində oğlunun fikrini bilməsi vacibdir, çünki yaşıdları ilə hər gün ünsiyyətdə olduqları zaman bu mövzuda söhbətləşirlər, düşünmədən qınaq obyektinə çevrilmə ehtimalları olur və uşağa bu durum pis təsir edir. Yeniyetmə dövründə oğlan sevgi yaşayırsa ilk növbədə ana bu məsələni diqqətdə saxlamalıdır, atanı da məlumatlandırmalıdır, çünki bəzi məqamlarda atanın müdaxiləsi qaçılmazdır. Ən böyük problemlər oğul evləndikdən sonra başlayır. Oğluna olan bağlılıq və sevgi anada qısqanclıq hissi oyadır. Oğlunu gəlninə qısqanır, təbii ki, burda gəlinə də təsir edən amillər meydana çıxır. Həyat yoldaşına olan sevgisini, ailəsini qorumaq üçün müəyyən məsələlərdə reaksiya verməyə məcbur olur. Əgər bacarmadığı işlər varsa öyrədilərək yoluna qoymaq mümkündür, davranışında yanlışlıqlar varsa həyat yoldaşı nöqsanları aradan qaldırmağa vasitəçi olur. Amma qayınana gəlin münasibətləri erkən yoluna qoyulmasa daha da dərinləşir, bu ilk növbədə hər ikisi arasında razılığa gəlməklə və qarşılıqlı anlaşma ilə mümkündür. Gəlin ananı anlamalıdır, hörmətlə yanaşmalıdır, eyni zamanda qayınana gəlini qırmamaq üçün bu həssas məsələdə qısqanclıq hissini yumşaq mənada boğmağa çalışmalıdır. Həyatın qanunu belədir, oğul evləndirilir, qız başqa ocağa yola salınır, övladlarımızı əzizləyib ağuşumuzda bəsləyib hər kəsdən təcrid edə bilmərik. Övlad ailədə necə tərbiyə alırsa cəmiyyətdə özünü o tipdə tapacaq, mənfiliklər yenidən geri qayıdır, müsbətlər irəliyə doğru inkişaf edir... Hər kəsə üstümüzə düşən bu çətin vəzifədə uğurlar diləyirəm!

Güllər ünsiyyət vasitəsidir - Florist güllərin mənalarından danışır

Psixoloq.az bildirir ki, istənilən mənzərəni gözəlliyi ilə bəzəyən gülləri sevməyən adamlar çox azdır. Güllər öz gözəlliyi, zərifliyi və ətri ilə, xüsusilə də xanımları məftun edir. Lakin insanlar gülləri yalnız gözəlliyinə görə deyil, həm də onların mənalarına, insanın həyatına olan təsirinə görə də sevirlər. Belə ki, hələ qədim zamanlardan hesab olunurdu ki, güllərin öz dili var. Güllər insanın deyə bilmədiklərini deyir və qəlbin dərinliyində donan hissləri əridir. Əsrlər boyu insanlar güllərlə sevgisini, sevincini, kədərini, tənhalığını bildirirdi.Lakin tədricən güllərin mənaları unuduldu.Azərbaycanda ilk onlayn gül dükanı florist.az startup  layihəsinin  və  ABŞ ın New York  şəhərində fəaliyyət göstərən magicbouquets.com  dükanının təsisçisi Yaqub  Kazımovun sözlərinə görə, güllərin dilinə dair məlumatların bəziləri bu gün də məlumdur: “Alıcılar əsasən qızılgüllərə maraq göstərirlər.Güllər eyni zamandada komunikasiya vasitəsi kimidə istifadə olunur və bu komunikasiya modeli ilə  demək olar ki,istənilən emosiyanı ifadə etmək mümkündür.Sadəcə insanların əksəriyyəti qızıllgülləri sevgi və ehtiram rəmzi olaraq təqdim etsələr də unudurlar ki, hətta nifrət hissini belə gül təqdim edərək tərənnüm etmək olar . Daha çox qırmızı qızılgüllərə maraq olsa da, ağ, sarı,çəhrayı rənglərini bəyənənlər də var. Ümumiyyətlə,  gül əsrlərin sınağından keçib. Ona qarşı maraq indiyə kimi itməyib. Yaqub Kazımov bildirib ki,  güllər rənginə və sayına görə fərqli məna verir. Hamıya məlum olduğu kimi qırmızı qızılgüllər ehtiraslı sevgi rəmzi olaraq qəbul edənə “səni sevirəm” mesajını çatdırır. Çəhrayılar isə hədiyyə etdiyin insana qarşı incə hisslərin varlığını göstərir. Qırmızı ilə ağ qızılgüllərin vəhdətindən ibarət gül dəstələri birlik, sarılar sevinc mənasını verir. Qırmızı gül: Eşq, ehtiras, şəhvət, hörmət, ürəklilik, çəkingənlik, utancaqlıqTünd çəhrayı gül: Minnət, təşəkkür, təqdirMərcan rəngli gül: Arzu, istək, həsrət, gözəllikBənövşəyi gül: Əbədi eşq.Açıq çəhrayı gül: Zəriflik, incəlik, məmnuniyyət, kef, heyranlıq, sevimlilik, qərarsızlıq, nəzakətlilikAğ gül: Məsumiyyət, saflıq, təmizlik, gizlilik, hörmət, təvazökarlıq, qorxu, layiq olma, sirr saxlama, azadlıqSarı-çəhrayı – Ağ alacalı gül: Sosial, yoldaş canlısıSarı gül: Sevinc, dostluq, yoldaşlıq, iftixar, məmnuniyyət, isti sevgi, qısqanclıq, məyusluqLavanta rəngli gül: İlk fikirdə aşiq olmaq, sehr, sirrNarıncı gül: Cazibə, heyranlıq, istək, həvəs, səyMavi gül: İlahi Eşq, taysız-bərəbərsizlik, dostluqTünd Moruğu gül – matəmÇəhrayı gül – mükəmməl xoşbəxtlikTünd Göy gül – dostdan artıqsan mənəQara gül – nifrət Xoş günlər və ya təltif etmək üçün tək sayda güllər, matəm xarakterli olduqda isə əsasən cüt sayda güllərdən istifadə olunur. Say etibarı ilə isə aşağıdakı saylardan mesaj xarakterli istifadə edə bilərsiniz. 1 gül – sən mənim həyatımsan.3 gül – səninlə dünyanın sonuna kimi getməyə hazıram.5 gül – mən səni sevirəm.7 gül – nişan günü verilir.9 gül – mən sənə dost kimi hörmət edirəm.101 gül – 100 güllər içində mənim 1 dənəmsən. Qırmızı olsun, ağ və ya sarı güllər tək başlarına və ya dəstə halında bir çox şey deyirlər. Əgər çiçəklərin dilinə və fərqli rənglərin mənalarına bir az hakim olsanız, hədiyyə olaraq göndərdiyiniz çiçəyin həqiqi mənasını biləcəksiniz və hətta ona xüsusi bir məna vermə şansınız da olacaq. Həmçinin seçim etməkdə və ya mənasının yalnış ola biləcəyini düşündüyünüz halda, sizin üçün qeyd etdiyimiz bu güllərdən də istifadə edə bilərsiniz. 1. Aster (çayırçiçəyi) – əbədi məhəbbət simvolu.2. Qırmızı kameliya – sən mənim qəlbimin atəşisən.3. Ağ qərənfil – sən gözəlsən, məsumsan.4. Qırmızı qərənfil – səni heç vaxt unutmayacam.5. Sarı qərənfil – məni məyus etdin, etiraz.6. Jasmine – məni nə vaxtsa sevəcəksən?7. Süsən (iris) – gözəl kompliment əvəzi.8. Lavanda – mən məhəbbətimi tapdım.9. İnciçicəyi – məni kaprizlərinlə niye üzürsən?10. Ağ lilya (zanbaq) – məsumluq, təmizlik.11. Sarı lilya – saxta sima.12. Maqnoliya – xeyirxahlıq, xüsusi diqqət.13. Mimosa – mən hisslərimi gizlədirəm.14. Nərgiz – qarşılıqlı sevgi, arzu.15. Səhləb (orxideya) – sevgi, gözəllik, cazibədar xanım.16. Pion (buynuzbas) – xoşbəxt həyata dəvət.17. Çəhrayı və qırmızı qızıl gül – məhəbbət, əlçatmaz səadət.18. Ağ qızıl gül – sən əvəz edilməzsən.19. Sarı qızılgül – səni sevirəm.20. Tikansız qönçə – ilk baxışdan vuruldum.21. Qırmızı zanbaq – mən səni sevirəm.22. Bənövşə – sevgimizi sirr olaraq saxlayaq.23. Xrizantema – sən yaxşı dostsan. Gül hədiyyə edərkən hisslərinizi daha doğru ifadə etmək üçün www.florist.az saytından və ya +99 455 529 33 06 ,+99 412 408 85 69  əlaqə telefozlarına zəng edərək dəstək və gül sifariş edə bilərsiz 

Psixoloq Qədəmli İsmayılova

Psixoloq Qədəmli İsmayılova Neyromental Psixologiya  Mərkəzinin psixoloqu. Xəzər Universitetinin Humanitar və Sosial elmlər fakültəsinin  “Klinik psixologiya” üzrə bakalavr və magistratura pilləsini fərqlənmə diplomu ilə bitirib. İstanbul Bakırköy Prof.Dr. Mazhar Osman Ruh Sağlığı Ve Sinir Hastalıkları Eğitim Ve Araş. Hastanesində staj keçmişdir (*2015). 1 saylı Respublika Psixiatriya Xəstəxanasında klinik psixoloq olaraq staj keçmişdir (*2015). Loqos Psixoloji Və Nitq İnkişaf Mərkəzində uşaq psixoloqu olaraq staj keçmişdir (*2017). Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Gənclər Fondunun maliyyə dəstəyi ilə həyata keçirilən “Gənc Tədqiqatçılar Məktəbi ”layihəsində iştirak etmişdir. Azərbaycan I Beynəlxalq Psixologiya Konfransında iştirak edərək aşağıdakı təlimləri keçmişdir: •          Prof. Dr. Tülay Bozkurtun rəhbərliyi ilə “Pozitiv Psixoterapi”, “Mindfulness and strenghts” təlimi •          Uzm. Dr. Sevilay Zorlunun rəhbərliyi ilə “Koqnitif Davranış Terapisi”, “Cinsel bozukluklar ve Cinsel Terapi” təlimi; Azərbaycan IV  Beynəlxalq Psixologiya Konfransında iştirak edərək aşağıdakı təlimləri keçmişdir: •          Dos.Dr. Burhanettin  Kaya -  “Travma və onunla əlaqədar  pozuntularda  EMDR metodundan istifadə edilməsi” •          Prof. Dr. Ali Kemal Tekin – “ Uşaqlarda aqressiv, antisosial,emosional və asılı davranış pozuntularının səbəbləri və bunların aradan qaldırılması yolları” E.N.M Psixologiya və Konsultasiya Mərkəzi tərəfindən keçirilən “Psixi Sağlamlıq Simpoziumu”nda iştirak edərək aşağıdakı təlimləri keçmişdir:  •         Prof. Dr.  Turan Akbaş “sezgilerimiz bizi yönlendiriyor” və “Çift terapisinde aşk ve eş ilişkisi”. “Zuleykha“ jurnalının bloqeri.(2016) Xəzər Universitəsi, Tələbə Məclisinin Psixologiya departamentinin direktoru (2015-2016). Azərbaycan IV  Beynəlxalq Psixologiya Konfransının təşkilatçısı. Hal-hazırda Neyromental Psixologiya Mərkəzində fəaliyyətini davam etdirir.

Fransız Bordeli Sindromu

İlk dəfə bu barədə tədqiqatçı alim Marta Makklinton demişdir. Tələbəlik illərində laboratoriya dərslərinin birində “Niyə dişi siçanların ovulyasiya dövrlərində sinxronlaşma gedir ”kimi mövzular müzakirə olunurdu.Və o birdən: Bəs siz bilirsiniz mi qadınlarda da bu belədir, deyir. Lakin ona heç kim inanmır. O isə bunu dəqiq elmi araşdırmağa başlayır. İlk dəfə bu fakta Amerikalı ginekoloqlar diqqət yetiriblər. Onlar bərabər qapalı şəraitdə, əsasən də yataqxanalarda, evlərdə yaşayan qızlarda belə hallara, yəni menstrual sikldə sinxronlaşma getdiyinə diqqət etmişdilər. Buna səbəb olaraqsa orqanizmda olan müəyyən feromenlərin ifrazını əsas olaraq göstərirdilər. Bu feromenləri qızlar özləri də bilmədən hiss edirlər və beynin hissiyat reseptorlarına  siqnal ötürülür. Menstrual sikldə müəyyən zaman aralığından sonra eyniləşmə başlayır. Yalnız çoxlu skeptiklər bunu ehtimal nəzəriyyəsi kimi dəyərləndirməyə başladılar. Bundan 30 il sonra Marta Makklinkton uzun müddətli araşdırmalardan sonra bu feromenlərin hardan gəldiyini öyrənməyə çalışdı.Bu qoltuq altı zonası imiş. Belə hallar təkcə bərabər yaşayan deyil, bir kollektivdə işləyən, ən yaxın rəfiqəniz,  daimi görüşdüyünüz  qadınlar arasında da baş verə bilər.Təbii ki, menstrual dövr iki üç aya deyil, daha uzun zamana sinxronlaşır. Sikl əsasən ən dominant, ən ünsiyyət qurmağı bacaran  qadına uyğun dəyişilməyə başlayır. Sinxonlaşma hər kəsdə deyil,bir biri ilə sıx ünsiyyətdə olan qadınlar arasında gedir. Makklinkton araşdırmasını 1971-ci ildə yataqxanada yaşayan 135 tələbə üzərində aparmışdır. Analizlər əsasında 8 sikl tədqiqatdan sonra sinxronlaşmanın yüksəldiyi sübut olunmuşdur. Makklinkton düşündü ki, bu  dövrdə iki tip feromen ixrac olunur.Hansılar ki, ya menstrual  dövrü ya sürətləndirir yada ki ləngidir. İllər sonra psixoloq Cefri Şank apardığı araşdırmalar nəticəsində Makklinktonun tədqiqatını yetərsiz görərərək, feromenlər haqqında olan hipotezin özünü doğrultmadığını dedi. Dr. Xanım Şükürlü

Gülümsəyin, cənablar! Depressiyaya qarşı botoks.

Insan nə qədər az qaşqabaqlı olarsa, hadisələrə də bir o qədər pozitiv yanaşar. Bu qərara eksperiment nəticəsində Bazeliya universitetinin psixiatrları gəliblər. Onlar öz “kliniki depressiya” diaqnozlu pasientlərinə botoks inyeksiyası daxil edirdilər ki, onlara üzün iztirablı ifadəsini qurmaq daha çətin olsun. Journal of Psychiatric Research un verdiyi məlumata görə bunun nəticəsində pasientlərdə müsbətə doğru dəyişikliklər nəzərə çarpmışdır. Botilinium toksin: Clostridium botulinum bakteriyası tərəfindən ifraz olunan zəhərli zülal kompleksidir. Onun sinirdən əzələyə doğru gedən impulsları bloklamağı sayəsində, qırışları hamarlaşdırmaq effeki baş verir. Bunu ən yaxşı ”Onun üzündə heç bir əzələ belə tərpənmədi” ifadəsi  təsvir edir. İsveçrə komandasının keçirdiyi eksperiment 6 həftə davam edirdi. Kastinqə 263 nəfər iştirakçı qatılmış və bunlardan yalnız 30 qadın və kişi iştirak edə bildi. Onların yaşı 26 dan 65 ə qədərdi və Hamiltonun depressiyaya aid kliniki testində 15 və daha yüksək  balla qiymətləndirilmişdilər. Daha sonra onları iki grupa ayırdılar. İlk qrupa həqiqi botoks inyeksiyaları daxil edilirdi, hansı ki əsasən qlabellar qırışları(qaşlar arasındakı vertikal qırışlar) blok etmək üçün istifadə olunurdu. İkinci qrupa isə plasebo effektli fizioloji məhlul istifadə olunurdu. Hər iki qrup üzvləri alınlarında sarğı ilə gəzirdilər ki, effekti güzgüdə görə bilməsinlər. Altı həftə sonra hər iki grup yenidən Hamilton testindən keçdilər.Təbii ki,birinci qrupun üzvlərinin depressiyası şkala üzrə 10 bal aşağı düşmüş, depressiyaları azalmışdır.İkinci qrupda isə cəmi 1.7 bal. Alimlər standart antidepressant müalicəsi ilə yanaşı botoks inyeksilarını da təklif edir. Çünki bu əzələləri rahatlaşdırır və emosional fonu bərpa edir.Və bu əsasən də qlabellar qırışlarda daha effektlidi hansılar ki, bizim neqativ əhval ruhiyyəmizin göstəricisidir. Belə bir eksperiment gələcəkdə yeni araşdırmalara və  daha böyük  təcrübələrə əsas verir. Bəlkə də belə alternativ üsullar standart terapiya ilə yanaşı  gələcəkdə depressiyadan əziyyət çəkən milyonlarla insanın həyat şərtlərinin yaxşılaşması üçün bir ümid olacaq. Unutmayın ki, üzümüz yalnız emosiyalarımızı ifadə edən passiv bir ekran deyildir. Bunun əks əlaqəsi də var: mimikalarımız beynimizə onun hansı hissləri  hiss etməsinin vacib olduğunu əmr edə bilər! Buna görə  “Gülümsəyin, cənablar” .  Dr. Xanım Şükürlü

Şokolad kişi məhsulu adlandırıldı

        İngiltərə və Şotlandiyalı alimlər tərəfindən 26 qadın və 16 kişini əhatə edən bir araşdırma aparılıb. Eksperiment zamanı onlar tünd, südlü vəya  ağ şokolad yeməli idilər. Bundan 2 və  6 saat sonra iştirakçıların qan və sidik testləri götürülür. Tünd şokolad istifadə edən kişilərdə trombositlərin aktivləşməsi və aqreqasiyası əhəmiyyətli dərəcədə azalıb. Və bunu 2 saat sonra da  müşahidə etmək mümkün idi. Qadınlarda isə belə bir tutarlı nəticə görülməmişdir.Yeni bir təcrübə göstərir ki, şokolad qadınlar üçün deyil, məhz kişilər üçün daha faydalıdır. Şokolad haqqında Şokolad özünəməxsus bir ətrə malikdir və tərkibində bir çox vitaminlər, aminturşuları, antioksidantlar və neyromediatorlar vardır. Tropik qurşaq boyunca yetişən kakao ağacı paxlasının yağı və tozundan hazırlanır.Nə qədər tündürsə bir o qədər də şokolad faydalıdır.Təbii ki, tünd şokolad şokoladların ən faydalıdısıdır, çünki tərkibində kakao paxlası daha çoxdur. Kişilər üçün faydası nədir? Məhsulun faydasını başa düşmək üçün təbii şokoladın tərkibini bilmək lazımdır. Təbii qara şokoladda ən azı 55% kakao olmalıdır. Dəmir; Maqnezium; Selenium; Sink; Folik turşusu; Flavonoidlər; Üzvi turşular; Beta-karoten. PP, B2, B1, E. vitaminləri. Ürək damar xəstəliklərin profilaktikası. Amerikadan olan alimlər, müntəzəm olaraq qara şokoladın istifadəsi zamanı trombların əmələ gəlməsinin azalmasını sübut ediblər. Bədəndə olan toksinlər və zərərli maddələr ixrac olunur və orqanizmda cavanlaşma prossesi gedir. Çoxlu miqdarda flavonoidlər infarkt və insultun qarşısını alır. Sübut olunub ki, bu patologiyadan kişilər qadınlardan daha çox əziyyət çəkir .Ateroskleroza qarşı- təzyiqi tənzimləmək üçün yalnız bir parça qara şokolad yemək kifayətdir. Məhsulun tərkibi damaların divarlarını xolesterol çöküntüsündən qoruyur. Ümumiyyətlə, məhsulun müntəzəm istifadəsi qanda zərərli xolesterinin səviyyəsini azaldacaq. Acı şokoladda bronxitin müalicəsi zamanı kömək edə biləcək teobromin alkoloidi var. Cinsi güc Məhsul potensiya  üçün də faydalıdır. Tünd qara  şokolad, libidonun səviyyəsini artıran afrodizyak məhsulu sayılır. Kakao paxlasının tərkibində sink elementi daxildir. O, kişi cinsi hormonu olan testosteronunun aktiv ifrazına kömək edir. Sinkin fonunda spermanın keyfiyyəti və aktivliyi yaxşılaşır. Məhsulun digər fayadları  Şokoladın güclü antidepressant adlandırıldığını xatırlatmaq lazımdır. Onun tərkibində  serotonin (xoşbəxtlik hormonu) var. Əhvalın yüksəlməsi üçün bir neçə dilim yemək kifayətdir. Həmçinin, alimlər sübut ediblər ki, o ağızda əridiyi zaman insana  bir öpüşdən daha çox xoşbəxtlik yaşadır. Qara şokolad beyin fəaliyyətini aktivləşdirir, yaddaşı gücləndirir. Ümumiyyətlə, qara şokolad həm kişilərin, həm də  qadınların mərkəzi sinir sistemi üçün faydalıdır. Məhsulun tərkib hissəsi olan maqnezium isə həzm sistemini normallaşdırır. Nə qədər yemək lazımdır? Keyfiyyətli bir məhsul seçdiyiniz halda, kakao konsentrasiyası yüksək olacaq. Buna görə gündə yalnız 30-35 qram qara şokolad yemək kifayətdir, bundan daha çoxuna ehtiyyac yoxdur. Belə bir miqdar bütün lazımi element və vitamin çatışmazlığını qarşılayacaq. Zərərləri Həddindən artıq istehlak köklüyə səbəb ola bilər. Kakao paxlası yüksək allergen məhsullara aiddir. Buna görə də allergik insanlara bu şirniyyatı yemək qadağandır. Həm də diabet, artıq çəki xəstəliyindən əziyyət çəkən insanlar bu  məhsulu yeyə bilməz. Bütün digər hallarda, məhsulun lazımi qaydada istifadəsi, yalnız faydalı ola bilər.  Tərcümə və redaktə: Dr.Xanım Şükürlü

“Sənətim üçün həyatımı qurban verdim” – Məşhur türkiyəli psixoloqla müsahibə/FOTO

Türkiyənin məşhur psixoloqu, münasibətlər üzrə mütəxəssisi, kitab yazarı Aşkım Kapışmakın dünən -18 noyabr Pullman hoteldə seminarı baş tutub. Psixoloq.az xəbər verir ki, mütəxəssis tədbirdə, insan həyatı üçün vacib məqamlara toxunub. Həmçinin yeni “Alma desəm çıx” adlı kitabı barədə danışıb. Qeyd edək ki, seminardan sonra kitab imzalama mərasimi keçirilərək iştirakçılara Aşkım Kapışmak izmalı sertifikatlar verilib. Əməkdaşımız Şəhanə Quliyevanın psixoloq Aşkım Kapışmakla apardığı müsahibəni təqdim edirik: -     “Aşkım” gerçək adınızdır? -     Bəli, öz adımdır. -     Məşhur olmaq üçün əlavə ada, ləqəbə ehtiyac duydunuz? -     Aşkım adı hər zaman insanlara fərqli gəlib. Adım üçün xüsusi hazırlığa ehtiyac qalmadı. Adım və soyadım qəribə olduğu üçün  hər zaman maraq çəkib. Əlavə nəisə etməyə ehtiyac duymadım. -Adınızı kim qoyub? -     Rəhmətli olan nənəm qoymuşdu. - Bu qədər məşhur olmağı gözləyirdiniz? -     Əslində bütün dünyaya açılmaq, onlar üçün nəisə etməyə çalışmaq istəyirdim. Bunun da yolu məşhurlaşmaqdan keçirdi. Bu qədər düşünmürdüm. Amma inşallah qoruya bilərəm. Əsas olan budur. -     Bu yüksək məqamı əldə etmək üçün həyatınızdan nəisə qurban etdinizmi? -     Təbii ki... Həyatımdan əl çəkdim. Yeri gəldi ailəmlə görüşə bilmədiyim zamanlar oldu, sevgilimlə görüşə bilmədim. Hətta özümlə belə görüşə bilmədiyim zamanlar oldu. Çünki çox çalışırdım. Bu dünyadakı yaşamaq üçün məqsədimi tapdım və inşallah davam edəcək. -     Bir çox turnirlərdə iştirak etmisiniz. Bu səfərlər arasında fərqli gələn, marağınızı çəkən nə olub? -     İnsanlar hər ölkənin psixologiyasına görə dəyişir. Məsələn almanlar daha ciddi, qayda-qanuna, ingilislər isə daha çox məntiqə görə davranırlar, fransızlar intellektualdırlar, azərilər çox istiqanlıdırlar, çox səmimidirlər. Hər ölkədə fərqli hadisələrlə qarşılaşıram. Evlənmə təklifləri çox alıram. Ana qızı ilə gəlir, qızını mənə tanıtdırır.(red: gülür). -     Siz necə cavablandırırsınız? -     Təşəkkür edirəm. Mənə buna layiq gördükləri üçün sevinirəm. Ancaq ola bilməz yəni. -     Bir çox qadınların sizə vermək istədiyi sualı səsləndirmək istərdim. Köhnə sevgililəri, münasibətləri unutmaq mümkündür? -     Bu mümkün deyil. Onsuzda beynimiz unutmağa meyilli deyil. Yaşadıqları ilə yaşamağa, onunla bacarmağı öyrənmək lazımdır. Bu istəklə, həsrətlə yaşamağı qəbul etməlidirlər. Bunu öyrənmək məcburundadır hər kəs. -   Seminarda evliliyin monotonluğundan bəhs etmişdiniz. Evliliyi sonlandırmaq üçün bitiş nöqtəsi nədir? -     Bu hər insana görə dəyişir.  Bəziləri aldadıldığı halda evliliyə davam edə bilirlər. Maddiyyat, cinsi münasibətlər sıxıntı ola bilər. Hər evlilikdə həyəcan olmalı deyil. Ancaq bir çox evlilik kağız üzərində davam edir. Paylaşma yoxdursa, empati qurulmursa, anlaşma yoxdursa evlilik bitməlidir. Evlilik digər səbəblərdən –yəni cinsi problemlər, maddi sıxıntı, aldatmaqdan deyil, anlayışsızlıqdan,münasibət qopuqluğundan bitə bilər. -     Sağ və sol beyin anlayışından həm seminarlarınızda, həm də kitablarınızda bəhs edirsiniz. Əgər evlilikdə cütlüklərdən biri sağ digəri sol beyin üzrə inkişaf edibsə belə evlilik necə davam etdirilə bilər? (Qeyd edək ki, sağ beyini daha çox inkişaf edən şəxslərdə gəzmək, danışmaq, həyəcan, aktivlik daha çoxdursa, digər tip insanlarda bunun tam əksi, ciddilik, panik ataklıq, şübhəçilik daha çox özünü göstərir). -     Bir-birini anlamaqla davam etdirilməlidir. Düşün ki qarşındakı səndən fərqlidir.  Məsələn, sağ beyin daha aktiv, həyəcanlıdırsa, sol beyindən sakitləşməyi, nə zaman durmağı öyrənməlidir. Sol beyin də sağdan daha rahat olmağı, əylənməyi öyrənməlidir. İki tərəf də öyrənməlidir. Bu fərqliliklər ayrı-ayrılıqda üstünlük deyil. -     Hazırda sevgiliniz varmı? -     Xeyr yoxdur. 2 ildir yoxdur. -    Aşkım Kapışmaq bir çoxları üçün möhtəşəm insandır. Belə bir insanı hansı qadın özünə cəzb edə bilər? -     Bunun uzunmüddətdən bəri bilirəm. Mən zəkaya aşiq olanlardanam.  Mən bir qadının vücuduna aşiq olammıram. Hər kişi bəlkə də müəyyən qədər təsirlənir, amma mən hadisələrə baxış tərzi, mərhəmət duyğusu, yeri gələndə dura bilən, oxuyan insanlara daha çox aşiq ola bilərəm. -   İdeal insan istəyirsiniz deyə bilərik? -     Təbii ki zəif cəhətləri olacaq. Məsələn, aqressivliyi, dalaşa biləcək insanları sevərəm, amma həddində edəcək. Zəkasına aşiq ola bilərəm. -   Mən belə oturan zaman belə sizdən qorxa bilərəm. Çünki yüksək səviyyədə bədən dili oxuya bilirsiniz.  Bu qədər dərinliyi bilmək şəxsi həyatınızda sizin üçün çətin olmur? -     İş zamanı asan olur. Şəxsi həyatımda əvvəllər çətin idi. Artıq diqqət etmirəm. Beynim öyrəndi artıq. Fİlm, veriliş izləyən zaman yenə də narahat oluram. Nə zaman yalan deyir və s. anlaya bilirəm özümdən asılı olmadan. -     Sizi bu qədər məşhur edən, sevdirən nədir? Səmimiyyətiniz, biliyiniz ya sadəliyiniz? -     Gözəl maddələr saydın. Mən öyrəndiyimi bildirirəm. Bu bitməyəcək.  Məncə səbəbi daha çox səmimiyyətdir. Universitet zamanı səmimi, yuxarıdan aşağı baxmayan müəllimləri sevərdim. Həyat hər zaman bunu mənə öyrətdi. İnsanların da bu xoşuna gəlir. Həmçinin olanları teatr formasında anladıram. Bu da insanların xoşuna gəlir. Pis insan olmamağa çalışıram. Bəlkə də odur. Dəyərlər mənimçün əsasdır. Yoxsa mən cazibədar, yaraşıqlı deyiləm. Hiss etdiyim budur. -     Yeni kitabınızdan bəhs edək. “Alma desəm çıx” adlı kitabınızla sizcə bir çox insanlar çıxa biləcəkmi? -     Bu kitabı xaricdə Monteneqroda yazmışdım. İçərisi bir çox fəlsəfə, dini kitabların toplusu kimidir. Yaşamadığım nələrisə yazmıram. Qısa müddətdə Türkiyədə çox oxunulan kitablar sırasına daxil oldu. - Yazdıqlarınız sizi problemlərdən çıxartdımı? Özünüzə tətbiq edə bildinizmi? -     İçərisində olanlar həqiqətən mənə faydalı oldu. İnşallah ümidim budur ki, oxuyanlara da təsir edər. Adətən 100-də 10luqda dəyişim olar. Bunda da elə olacaq deyə düşünürəm. -  Bakı ilə bağlı təəssüratlarınız? -     Bakıya ikinci gəlişimdir. Fərqli seminar üçün gəlmişdim. Buranın ətlərini çox sevirəm. Sizin xüsusi dolmanız çox gözəldir. Piti xörəyinizdən yedim. Çox ləzzətlidir həqiqətən. Çox gəzə bilmirəm iş səbəbilə. İnşallah sabah bir az gəzməyə zamanım olacaq. Mənim üçün getdiyim ölkələrdə divarlar vacib olmadı. İnsanlar əsasdır. Sevirəm azərbaycanlıları. Onlar bizə çox dəyər verirlər. Bəzən bizi bizdən daha yaxşı anlayırlar. Müəllif: Şəhanə Quliyeva

Spina Bifida Nədir?

Spina bifida onurğa patalogiyası deməkdir. Bu zaman bel sütunundakı sümük qövsləri tam olaraq örtülmür.Başqa sözlə desək,onurğa açıq vəziyyətdə bədən səthində formalaşır.Anadangəlmə xəstəliklər arasında ən çox rast gəlinən növlərdəndir.Ən yüngül dərəcədən başlayaraq ən ağır dərəcələrinə qədər təsadüf edilir.  Bu xəstəliyin yaranması ilə bağlı bir çox fikirlər irəli sürülür.Əsas səbəb kimi hamiləlik dövründə anada və uşaqda fol asit turşusunun əksikliyi göstərilir.Bundan başqa hamiləlik dövründən ananın yüksək tempraturlu istiliyə məruz qalması və şəkərli diabetdən əziyyət çəkməsi də qeyd olunur.Yüksək tempraturlu istilik dedikdə,ananın hər hansı xəstəliyi yüksək qızdırmanın müşayəti ilə keçirməsi və ya  aşırı günəş şüaları altında qalması nəzərdə tutulur.Xüsusilə Şimali Avropa ölkələrində(Danimarka,Norveç,İsveç və.s) qadınların uzun müddət saunada vaxt keçirməsi spina bifidanın bu ölkələrdə rast gəlinmə riskini artırır.Həmçinin hamiləlik dövründə antidepresantların qəbulu,infeksion xəstəliklərə yoluxma da xəstəliyin yaranma səbəblərinə aiddir. Yuxarıda da qeyd etdiyim kimi xəstəliyin əsas yaranma səbəbi Fol asit əksikliyidir.Fol asit bədəndə depolanan bir maddə olub,əslində B9 vitamininin bir formasıdır.Bu isə öz növbəsində Mərkəzi Sinir Sisteminin İnkişafında mühim rol oynayır.Buna görə ananın hamilə qaldığı dövrdə depoların dolu olması lazımdır.Yəni hamiləlik planlayan qadınlar əvvəlcədən öz ginekoloqları ilə məsləhətləşərək lazimi testləri edib gərəkli olduğu halda fol asit əlavəsi qəbul etməlidirlər.Ancaq bir məqamı da qeyd edim ki,hamilə qaldıqdan sonra fol asit qəbul olunması heç nəyi dəyişmir.Çünki doğulacaq gələcək körpədə spina bifidanın olub olmaması mayalanma dövründə təsdiq olunur.Təxminən hamiləliyin 24-cü gününə qədər bu proses bitir.Hamiləliyin 24-cü günündə çox qadının hamilə olmasından xəbəri belə olmur. Bəzi araşdırmalara görə spina bifidaya müəyyən genlərdə baş verən mutasiyalar səbəb olur.Bu genlərin dəqiq olaraq hansı olduğu müəyyənləşməyib.Bir faktı da qeyd edək ki,epilepsiya xəstələrinin(qadın) istifadə etdiyi valproik asit adlı dərman preparatının  da spina bifidaya səbəb olma ehtimalı var. Ailədə spina bifidalı uşaqların olması və ya ata və ananın spina bifidalı olması da səbəb kimi göstərilir. Körpə kürəyində açıq bir dəliklə dünyaya gəlir və öz əzələlərini hiss etməkdə,hərəkət etdirməkdə böyük çətinliklərlə üzləşir.Sinirlərlə beyin arasında əlaqə olmadığı üçün müxtəlif dərəcəli ifliclərin yaranması qaçılmazdır. Hansı sinirlərin daha çox zərər görəcəyi isə kürəkdə olan dəliyin olduğu yerə bağlıdır.Dəlik nə qədər çox yuxarıda yerləşərsə daha çox sinir zədələnmiş olacaq.Buna görə də bu xəstəlikdən əziyyət çəkən şəxslərin əksəriyyəti təkərli arabalarından istifadə etmək məcburiyyətində qalırlar.Həm də qeyd edim ki, zərər görən əzələlər təkcə hərəkəti təmin edən əzələlər deyil. Eyni zamanda sidik kisəsi və bağırsaqların fəaliyyətini tənzimləyən əzələlərdə ciddi zərbə alır. Spina Bifidalı xəstələrin 80-85%də hidrosefaliya da müşahidə edilir. Hidrosefaliya zamanı beyinin mədəciklərinin ölçüləri artır. Bunun səbəbi beyində likvorun həcminin artmasıdır.  Likvor beyinin mədəciklərində hazırlanan və beyinin normal fəaliyyəti üçün çox vacib olan xüsusi şəffaf suya oxşayan mayedir. Bu maye burada daim hazırlanır və daim da geri sovrulur. Likvorun geri sovrulması prosesində müxtəlif səbəblərə görə pozulmalar baş verə bilər ki, nəticədə likvor beyinin mədəciklərində yığılmağa başlayır. Bunun nəticəsində isə uşaqda kəllə daxili təzyiq artır. Hidrosefaliyaya nəzarəti həyata keçirmək üçün “şuntlama” adlanan cərrahiyyə prosedurundan istifadə olunur ki, nəticədə maye yığımını beyindən təmizləmək olur. Ancaq bu prosedurun əks təsirləri də ola bilər.Bu prosedur erkən dövrdə edilməzsə beyin əhəmiyyətli dərəcədə mənfi təsirə məruz qalar. Spina bifida ağırlıq dərəcəsinə görə yüngül,orta və ağır formada özünü göstərir.Aşağıdakı kimi təsnif edilmişdir: 1.Spina Bifida Okkulta 2.Spina Bifida Sistika( kisələ spina bifida) a) Meningosele b)Miyolomeninqosele  Spina Bifida Okkulta-bu növ xəstəliyin həm ən yüngül,həm də ən çox rast gəlinən formasıdır.Bu zaman kürək nahiyəsində onurğa beyninin aşkar zədələnməsinə səbəb olmayan yırtıq olur.Və çox nadir halda xəstəlik şəxsdə hər hansı qüsur yaradır.Çox vaxt kürəkdə müəyyən bir nahiyədə tüklənmə formasında özünü göstərir.Bir çox insanda rast gəlinir və insan həyatına heç bir maneə törətmir. Bəzi hallarda onurğadakı bu problem müəyyən fəsatlar törədir.Buna tibb elmində onurğa sindromu (tethered cord) da deyilir. Spina Bifida Sistika-kürək nahiyəsində incə dəri təbəqəsi ilə örtülmüş bir kisə və ya kist formalaşır. 2 formasına rast gəlinir. A)Meningosele-Bu növdə kisənin içində onurğanı və onurğadakı mayenə  örtən toxumalar vardır.Bu maye onurğanı və onurğa beynini təmizləyir və qoruyur.Belə olduğu halda sinirlər çox zərər görmədiyindən  xəstədə çox az məhdudiyyət yaradır.Spina Bifidanın ən az rast gəlinən növü məhz budur. B) Miyolomeninqosele-Spina Bifidanın ən ağır formasıdır.Burada kisənin içərisində təkcə onurğa beyni mayesi deyil həm də,sinirlər də olur.Burada söhbət onurğa beyninin özünün bir hissəsinin kürəkdən qabarmasından gedir.Elə hallarda olur ki,toxumalar və sinirlər açıqda olur.Bu səbəblərə bağlı olaraq iflic və hiss etmə qabiliyyətinin itirilməsi halları ilə rastlaşılır.Qüsurun dərəcəsi zədələnən sinirlərin miqdarına və bifidanın yerləşdiyi yerə görə dəyişir. Spina bifidalı uşaq doğulduqdan sonra  ailə üçün əsas mərhələ bundan sonra başlayır.Beləki ailəni həm maddi həm də mənəvi sıxıntılar gözləyir.Bu dövr ailələr üçün çox önəmli müddətdir.Spina bifidanın erkən dövrdə baxımı çox çətin bir dövrdür.Həmdə bu dövrü  laiqincə başa vuran ailələr çox uğurlu nəticələr əldə edirlər. Körpənin ilk günlərdə düzgün pozisiyada qucaqda saxlamaq,uzandırmaq çox önəmli nöqtədir.Adətən bu mövzularda ana və uşaq xəstəxanadan evə buraxılarkən həkim tərəfindən məlumatlandırılır.Bir az yuxarıda da qeyd etdiyim kimi spina bifidalı uşaqlar çox vaxt hidrosefaliya ilə doğulurlar.Müəyyən cərrahi prosedurlardan sonra uşağın ilk yaşam aylarında mütəmadi olaraq baş ölçülərinin ölçülməsi mühim əhəmiyyət kəsb edir.Uşaq hər ayda 1-2 dəfə pediatr müəyinəsindən keçərək lazımı qeydlər vurğulanır. Uşağın iməkləməyə başladığı aylar bir çox ayaq deformasiyalarına rast gəlinir.Ümumiyyətlə spinalı uşaqlarda iməkləmə,yerimə üçün ilk addımlar çox çətin bir dövrdür.Spinalı uşaqlarda ayaq deformasiyaları əsasən 4 səbəbdən baş verir. 1.Anadangəlmə anomaliyalar 2.Əzələ gücünün zəifliyi 3.Hissetmənin itirilməsi 4.Uyğunsuz pozisiyaya məruz qalma Ona görə də bu dövrün əsas məqsədi potensial ayaq deformasiyalarının qarşısının alınmasıdır. 1-3 yaş və məktəbəqədərki dövrdə uşaq özü mobilizasiya prosesini yerinə yetirə bilmirsə uşağı mobilize edəcək əlavə texnika gündəmə gəlməlidir.Adətən bu dövr uşaqlar asosial olurlar.Oyun fəaliyyəti aşağı olur.2,2.5 yaşdan sonra uşağın özünəxidmət bacarıqlarını köməksiz yerinə yetirməsi üçün mütəmadı olaraq iş aparılır.Bura soyunub-geyinmə,əl-üzünü yuma,ortezlərindən istifadə etmək  vəs. aid edilir.Bəzən valideynlər bunların uşaq üçün çox “tez” olduğunu düşünürlər.Ancaq nə qədər bunları gec öyrənməyə başlasa uşaq özündə məsuliyyət hissi dərk etməyəcək. Məktəb dövrü spina bifidalı uşaq üçün əslində ən ağır dövrdür.Bu dövrdə uşaqlar daha çox adaptasiya və psixoloji uyğunlaşma mərhələsini keçirirlər.Həmyaşıdları tərəfindən özlərinə qarşı olan münasibət bəzən onları stressə salır.Uşağın fizioloji inkişafı,dəstəkli həyat tərzi keçirməsi onda özgüvən əksikliyi və  digər şəxsiyyət problemləri yarada bilər.Bu dövr valideynlərin uşaqlara dəstək olmasını,təlim mühitindəki pedaqoqların isə ona qarşı daha həssas davranmalarını tələb edir.   Uşaq inkişafının izlənilməsi və dəyərləndirilməsi zamanı əsas diqqət uşağın hal-hazırki vəziyyətinin qiymətləndirilməsinə və ona uyğun proqramın tərtib olunmasına verilir.Bu zaman ikincili qüsurların da artma potensiala və qarşını almaq üçün işlərin görülməsi də nəzərə alınır. Dəyərləndirmə meyarları yenidoğan, postoperatif yenidoğan, 6 ay,12 ay,18 ay,24 ay və daha sonrakı dövrlər üçün tərtib edilir.Uşağın sürətli böyüməyə başladığı dövrdə əzələ gücü,motor bacarıqları,xırda və kiçik motorika bacarıqları,koordinasiya və tarazlıq və.s kimi keyfiyyətlər xüsusi diqqət də saxlanılır.Çünki bu dövrlərdə deformasiyaların yaranması,ikincili qüsurların inkişaf etməsə daha çox özünü göstərə bilər. Motor funksiyaların dəyərləndirilməsi əsas istiqamətdir.Əvvəlcə uşaqda spontan hərəkətlər dəyərləndirilir.Daha sonra dəstəksiz yerimə səviyyəsinə,passiv hərəkətlərə,tonusa və.nəzər yetirilir.Motor funksiyaların dəyərləndirilməsi zamanı əzələ gücünün test edilməsi də vacibdir.Bununla biz spina bifidalı uşaqlarda təsir altında olan əzələlərin hansı vəziyyətdə olduğunu öyrənə bilərik.Ancaq bu test 5 yaşından sonra uşaqlara tədbiq edilə bilər.Test 3 mərhələli şkala formasında(aktivlik var,aktivlik zəifdir,aktivlik yoxdur) aparılır. Xırda və böyük motorikanın hansı vəziyyətdə olması diqqət mərkəzindədir.Spinalı uşaqlarda normalda xırda motorika böyük motorikaya nisbətən daha yaxşı inkişaf edir.Bunun səbəbi uşaqlarda aşağı ətrafların daha çox ziyan görməsidir.Böyük motorikanın inkişafa mane olan amillərdən biri uşaqlarda tarazlıq problemidir.Bu xüsusilə ortezlərdən istifadə edən uşaqlarda daha çox rast gəlinir. Ümumiyyətlə motor inkişafın dəyərləndirilməsi üçün bir çox test mövcuddur(Alberta Infant Motor Scale,Peabody Developmental Motor Scale ve Gross Motor Function Measure). Uşaq inkişafının izlənilməsi  təkcə  fiziki istiqamətdə aparılmır.Bu uşaqlar normal zəkaya sahib olurlar.Yalnız ikincili qüsurların təsirili ilə onlarda bəzi əqli problemlər də ola bilər.Məsələn,hidrosefaliya ilə doğulan körpədə  “hidrosefaliya müşayəti ilə əqli gerilik” müşahidə olunur.Bu zaman ilk öncə tibbi müdaxilə şərtdir.Növbəti mərhələlərdə isə korreksiya işi aparıla bilər. Spina bifida zamanı  ifliclər qaçılmaz olduğu üçün uşaqlarda ifliclərə bağlı müəyyən nitq qüsurları da rastlanır.Məsələn spinalı uşaqlarda ən çox rast gəlinən nitq qüsuru dizarteriyadır. Bu uşaqlarla korreksiyaedici proqram əsasən ikincili qüsurların yaratdığı fəsadları aradan qaldırmaq üçün aparılır.Bundan başqa motor inkişaf ləngliyi ilə əlaqadar olaraq xırda və böyük motorikanın,əl-göz koordinasiyanın,məkan-zaman qavramlarının inkişafı üçün  də korreksiyaedici proqram tədbiq olunur. Korreksiyaedici proqram tədbiq olunarkən uşağın məşğul olacağı məşğələ otağı onun üçün komfort zonası olmalıdır.Çünki yalnız bu halda uşaqda təlimə maraq oyatmaq olar.Otağın geniş və işıqlı olması,təkərli arabanın və ya ortezlərin rahatlıqla istifadə olunacağı bir otaq olmalıdır. Xırda motorika bacarıqlarının inkişafı üçün ilk öncə sadə tapşırıqlar verilir.Məsələn xırda muncuqları bir qabdan digərinə yığmaq,səpələnmiş kağızları bir yerə yığmaq vəs.Daha sonra tapşırıqlar nisbətən çətinləşir.Buna misal olaraq hər hansı parça və ya plastik oyuncaqlar üstündə olan dəliklərə iplərin salınması,muncuqların ipə düzülməsi,müəllim verdiyi rəng ardıcıllığı ilə muncuqları yığmaq vəs.. Bu zaman istifadə edilən muncuqları gündəliş məişətdə istifadə edilən digər materiallarla(düymə,mərci,düyü,saç rezinləri və.s)əvəz etmək olar.Belə olduqda uşaq məşğələni həmdə evdə asanlıqla yerinə yetirə bilir.Ümumiyyətlə korreksion məşğələr yalnız təlim saatları ilə məhdudlaşdırılmamalıdır.Prosesin evdə davam etdirilməsi nəticəni daha uğurlu edir.  Reabilitasi tədbirləri əsasəsən idman hərəkətlərinin(egzersizler) keçirilməsi ilə aparılır.Bu cür hərəkətlər uşaqlardakı qüsurların quruluşuna,ağırlıq formasına görə aparılır.Bəzən isə potensial yarana biləcək qüsurların qarşısını almaq üçün idman hərəkətləri edilir. Bəzi hərəkətlərlə tanış olaq Oynaq hərəkətləri Bu hərəkətlər gündə iki dəfə olmaqla hər dəfə ən azı 10 dəfə edilməlidir.Bu hərəkətlər oynaqlarda kontrakturalarının yaranmasının və oynaqlarının sərtləşməsinin qarşısı alır.İflic olan ayaq və qolların bütün bütün hissələrinə tədbiq edilir.Həyat boyu davam etdirilir. Oynaqların hərəkətliliyi üçün edilən məşqlər 3 formada tədbiq olunur. 1.Passiv-əgər uşaq qolunu və ayağını heç hərəkət etdirə bilmirsə idman hərəkətini başqası etdirir. 2.Köməkli-uşaq əllərini və ayaqlarını bir az hərəkət etdirə bilirsə lazimi qədərini edir,qalan hissəni isə başqa adam etdirir. 3.Aktiv-uşaq bütün məşqləri özü edə biləcək gücə sahibdirsə hərəkətləri özü edir. Ancaq məşqləri edərkən bəzi nüanslara diqqət etmək lazımdır.Oynaqları qorumaq lazımdır.Zəif oynaqlarda düzgün gərilmə edilməzsə konstraksiyalar yarana bilər.Hərəkəti edərkən oynağın həm yuxarısından,həm də aşağısından tutmaq lazımdır.Xüsusilə uşaqda spastiklik varsa hərəkətlər son dərəcə ehtiyatla edilməlidir.Gərilmə hərəkətləri bəzən ağrılı olur.Ancaq uşaqda şiddətli ağrı halları olarsa hərəkəti dayandırmaq lazımdır. Ölkəmizdə Spina Bifida xəstələrinin statistikası ilə bağlı rəsmi məlumata demək olar ki,rast gəlmədim.Türkiyə,Amerika,Almanı və digər ölkələrdə Spina Bifida xəstələrə üçün müəyyən İctimai Birliklər,Təşkilatlar fəaliyyət göstərir.Bu birliklərin əsas məqsədi spina bifidalı xəstələrə tibbi,təhsil xidmətlərinin göstərilməsi eyni zamanda onlar üçün sosial layihələrin keçirilməsi,cəmiyyətə inteqrasiyasıdır. Hər il 25 Oktyabr dünyada  “Spina Bifida Fərqindəlik Günü” kimi  qeyd olunur.

Hereketli oyuncaqların uşaqların inkişafında rolu

Hereketli oyuncaqlar uşaqların inkişafında ve hereketlerinin doğru isdiqametlendirilmesine olduqca böyük öneme malikdir.Amma bir şertle ki,bu cür oyuncaqlar uşağa zamanında verilsin.Körpe,imeklesin ve ya yerisin,daha sonra ona hereket eden oyuncaqlar verilsin.Körpeler üçün imeklemeye ve yerimeye başlamaq azadlıqlarına qovuşmanın ilk addımıdır.Hereket qabiliyyeti artdıqca,gördükleri her hereketli obyekti tutmaq ve araşdırmaq üçün heveslidirler.İmeklemeye başlayan uşaq hereket eden oyuncağının arxasınca imekleye-imekleye hereket etmiş olur ve fiziki cehetden daha yaxşı inkişaf edir. Eger körpe hele yerimir ve ya imeklemirse,ona hereket eden oyuncağı vermek düzgün deyil,çünki oyuncağının arxasınca gede bilmeyende körpe sinirlenir,esebi hal alır. NUPM psixoloqu Çinare Muradova.

Bir azca uşaqlıq illərimizə qayıdaq

Bir zamanlar çox gözəl və maraqlı uşaqlıq illərimiz var idi. Kompüterlərdən, uşaq əyləncə mərkəzlərindən və qorxulu filmlərindən uzaqda olan uşaqlıq dövrümüz idi. İndiki dövrdən fərqli olaraq psixikamıza çox gözəl təsir bağışlayan bir neçə sevdiyimiz oyunlar oynayırdıq.Bu yaxınlarda uşaqlıq illərimdən bəri görmədiyim bir qonşuma rast gəldim, hansıki məni  bu məqaləni yazmağa vadar etdi. Bilirsinizimi onlar hansı oyunlardır?Bunlardan biri qızların asudə vaxtlarını səmərəli keçirmək üçün (adi geyimlərdə istifadə olan rezinləri birləşdirərərək) oynadığı oyun, hansıki bir çox qabilliyyətimizi üzə çıxaran və inkişafetdirici təsirə malik olan bu  oyun bizim koordinasiya, vestibulyar apparatımıza müsbət təsir edər, diqqətlilik, qələbə qazanmaq, qürurla məğlub olmaq, hamıdan üstün olmaq və rəqib olduqları halda belə qızlarla dost olmağı öyrədir. Bu zaman həm fiziki, həm verbal aqressiydan da uzaq olmaımıza kömək olurdu.İkinci klassik olaraq hamının oynadığı - asfaltda təbaşir ilə çəkilən damalar, sadə daş ilə damaların xanalarının üzərinə ataraq əyləncəli oyundur. Bu oyunda qalib gələrkən özümüzü  necə xoşbəxt hiss edirdiksə-gördüyümüz bütün insanlarla o sevinc hissimizi bölüşmək istəuirdik. Diqqət, dəqiqlik və  konsentrə olmaq bacarıqlarımızı inkişaf etdirirdi.  Sevdiyimiz daha bir oyun - “Bəli və ya xeyr demək olmaz oyunu”dur. İllər sonra  psixoloq olaraq oyunun  nə gözəl təsirə malik olduğunu anlayıram. İstənilən suala elə cavablar verməli idin ki, o cavabda “bəli” vəya “xeyr” sözünün  əvəzinə digər köməkçi sözlər və ya sinonimlər olmalı idi. Qalib gələn uşağın elə zəngin söz lüğəti olmalı idi ki, istənilən bir suala sıxılmadan səhvsiz cavablar versin. Özünü ələ almaq qabilliyətini inkişaf etdirən bu tapşırıq bizə həm də hazırcavab olmağı öyrədirdi, istənilən vəziyyətdən diqqətli olub çıxış yolu tapmaq qabilliyətini inkişaf etdirirdi.Əslində bu siyahını çox uzatmaq olardı, lakin oxucularımı yormaq istəməzdim. Çox xoşbəxt uşaqlıq illərimiz olub, bunu öz şagirdlərimizə və övladlarımıza yaşatmaq imkanı verək, onlarla daha çox ünsiyyət quraq, onlara güzəştə getməyi öyrədək, onların fikirləri ilə maraqlanaq və ən başlıcası onlara zaman ayıraq.

Ailə və münasibətlər.

Ormanda sıxlıq olan sahədə torpaqdan cücərib boy atmağa başlayan ağacla bağçada əkilən və qulluq olunan  ağac arasında fərq çox böyükdür. Sıxlıqda bitən ağac böyüdükcə ətrafında olan böyük ağac və kolların budaqları həmişə ona mane olur, günəş işığının üzərinə düşməsinin qarşısını alır, üzərinə aylarla toz-torpaq düşür, amma küləyin o tozu üstündən təmizləməyə gücü yetmir. Hələ bir də yaşlı, ömrünü sona verən çürük bir ağac üstünə yıxılsa qabığını zədələyər, qol-budağını sındırar, böyüməsinə mane olar. Gənc agac məcburdur ki, müəyyən istiqamətə əyilsin, maneəni dəf edib boy artımına davam etsin. Ona görə də heç vaxt o dik dayana bilməz. Bağçadakı agac bu prosesləri yaşamır, rahat və sərbəst boy atıb böyüyür.    Təsəvvür edək ki, bu gənc ağaclar fərqli iki ailədə böyüyən uşaqlardır. Ailədəki münasib olmayan mühit uşağı sıxıntıya salır, dedi-qodu, yersiz münaqişə və mübahisələr, valideyn və övladların bir-birilərinə qarşı olan soyuq münasibətləri, evdəki rahatsızlıq, iman və səmimiyyətin olmaması günəş işığından məhrum olmağa bənzəyir. Bütün bunlar uşağı üzür, düşüncəsi mənfi fikirlərlə yüklənir, üstünə toz qonmuş yarpağa dönür sanki, illər lazım gəlir o çirkab toz təmizlənsin. Uşağa diqqətsizlik, problemlərinin vaxtında aşkarlanıb yoluna qoyulmaması üstünə ağac düşmüş mənzərəni xatırladır. Belə mühitdə böyüyən uşaq cəmiyyətdə özünü tapa bilmir, cəmiyyətin də belə uşağı formalaşdırması uzun illərə söykənir, o da yenə onun düşdüyü mühitə bağlıdır .     Bir anlıq da olsa gözünüzün önündə bu hadisələri canlandırın və düşünün ... 

Körpənin ilk faydalı inkişaf ardıcıllığı

Körpənin həyatında ilk 2 ay ən əziyyətli vaxt hesab olunur.Gecə ağlamaları yuxudan tez-tez oyanma,narahatçılıqlar ilk 2 ayda daha çox rast gəlinən haldır. 4 ayından körpəniz üzünüzə gülməyə başlayacaq.Hətta ətrafa səsli gülüşlər saçaraq sizə bu əziyyətinizi unutduracaq. 6 ayına qədər körpələrin gecə yuxusu dərin olmur.Gecə bir neçə dəfə oyanmaları normal haldır.6 ayından sonra gecə oyanmaları azalır,yuxu bir az dərinləşir. Körpələr 5-6 ayından etibarən dəstəklə otura bilirler.Lakin dəstəksiz oturma 7-9 ayından mümkün olur. Adətən 9 ayından iməkleməyə başlayırlar.Ancaq unutmayaq ki,iməkləmək körpənin həyatında mütləq baş verə biləcək bir hal deyil.Bəzi körpələr iməkləmədən də yeriməyə başlaya bilirlər. 11-12 ayından etibarən körpələr ayağa qalxa bilir,kömək vasitəsilə addım ata bilirlər.Addım atmaq körpənin həyatında ən vacib inkişaf mərhələsindən biri sayılır.Əksər hallarda 12-13 ayından etibarən ilk addım atılır,körpə yeriməyə başlayır. NUPM psixoloqu Çinarə Muradova

Emosional Intellektin həyatımızdaki rolu

Son zamanlar emosional intellekt barəsində çox müzakirə aparılır. Emosional intellektinin inkişaf etməsi insan üçün çox faydalıdır. Hər bir insanın ağıl, zəka və intellekt bacarıqları ilə yanaşı, həm də emosional intellekti də inkişaf etməlidir. Təbii ki zəkalı insanların emosional intellekti daha yüksəkdir, onlar reallığı ve gerçək həyatı daha rahat qəbul edib qarşılıqlı əlaqə qura bilirlər. Bu həm fərdlərarası münasibətlərə, həm insanın subyektiv düşüncələrinə, həm də onun cəmiyyətə uyğunlaşmasına və bütün kommunikasiya vasitələrinə köməkdir. Beləliklə, emosional intellekt- effektiv ünsiyyət, idarəetmənin ve  effektiv biznes qurmanın ən vacib detallarından biridir. Hər hansı bir məlumatın qəbul edilməsi -sensor sistemlər vasitəsilə baş verir. Eynizamanda beynin əsas sahələri əvvəlcə hərəkətedir, sonra avtonom sinir sistemi (veqetativ), əzələ və digər sistemlərin reaksiyaları davam edir. Hər hansı bir informasiya ilə, insanın özü iləvə ətraf aləmlə əlaqə əsas sürətləndiriciamillərdən (drayverlerden) asılıdır:özünüdərketmə, özünüqiymətləndirmə,motivasiya, adaptasiya səviyyəsindən asılıdır. Bu sürətləndirici amillər (drayverler) aşağıdakılardır:1. Özünüdərketmə bacarığı -fikir və duyğularınızı,emosialarınızı, bədəninizi vədavranışınızı şüurlu şəkildə anlamanız; 2. Özunüqiymətləndirmə bacarığı- qətiyyətlilik, özünə hörmət, qəbul və asıllılıq (bir insanın xarici təsirlər və qiymətləndirmələrdənasılı olmayaraq, öz davranışını müstəqil tənzimləmə və bunun üçün məsuliyyət daşımaqabiliyyəti); 3. Motivasiya bacarığı-özünü aktuallaşdırmavə qətiyyət arzusu ilə yanaşı motivasiya, həmçinin yeni, güclü hədəflərə istiqamətləndirilmək və uğursuzluqların obyektiv təcrübəsinin açıq şəkildə qəbul edilməsi; 4. Adaptasiya bacarığı -istənilən bir insan ilə empatiyanın qurulması, stress müqaviməti, qərar qəbuletmə bacarığı və fərdlər arasında ünsiyyətqurma bacarığı; Bütün bu bacarıqları inkişaf etdirmək çətin olsa da, mümkündür. Buna görə də fərd öz üzərində hər gün işləyərək müsbət bir nəticə əldə olunana qədər çalışmalıdır.

“Özünə daha çox güvənməlisən” Məşhur psixoloq Elnur Rüstəmovdan motivasiya

Psixoloq.az xəbər verir ki, tanınmış psixoloq Elnur Rüstəmov özünə məxsus facebook sosial hesabında motivasiya edici post paylaşmışdır.Həmin paylaşımı olduğu kimi sizlərə təqdim edirik. “Sənin kimi biri bunun öhdəsindən rahatlıqla gələ bilər”, “Özünə daha çox güvənməlisən”, “Daha əvvəl nələri həll etdin, bunumu bacarmayacaqsan” şəklində cümlələri əminəm ki, hamınız eşitmisiniz. Çevrənizdəki insanların sizə olan inamın yarısına sahib olsaydınız, indiyə kimi ertələdiyiniz bir çox vəziyyətin üzərinə gedib, bir çoxunu həll etmişdiniz. Deməli insanlar sizi nə qədər güclü görürlərsə görsünlər, önəmli olan sizin özünüzü nə qədər güclü hiss etdiyinizdir. Necə olur ki, insanların bizə güvəndiyi qədər özümüzə güvənə bilmirik? Gəlin özgüvənimizi yenidən gözdən keçirək. Bəli, Özgüvən həyatın bir parçasıdır. Dolayı yolla özünə dəyər, hörmətlə bağlı bir vəziyyətdir. Özünüzü necə göründüyünüz, özünüz haqqında düşüncələriniz, nə qədər dəyərli hiss etməyiniz sizin özgüvəninizi formalaşdırar və bu həyatda aldığınız qərarlara, etdiyiniz seçimlərə, özünüzü doğrultma müddətinizə təsir edər. Yəni özgüvənli olmaq üçün öncə özünüzlə barışıb, özünüzü sevməlisiniz. Sonra isə istəklərinizi gerçəkləşdirmək üçün risk almağa istəkli olmalı, gələcəyin gözəl olacağına inanmalısınız. Ümumiyyətlə, özgüvənsiz olduğunuzu düşünürsünüzsə, bacarmaq və hədəfinizə çatmaq mövzusunda neqativ düşüncələrdə ola bilərsiniz. “Onsuz da bacarmayacağam”, “hər şeyi korlayacam”, “o qədər yaradıcı deyiləm ki”, “insanlar başqaları ola-ola nə üçün məni sevməlidir ki” kimi düşüncələr sizi daha da hərəkətsiz və passiv edəcəkdir. Zehninizdə bu kimi düşüncələr üçün də özünüzü günahlandırmayın. Çünki bu kimi düşüncələrinizin səbəbi genetik və çevrənizlə bağlı ola bilər. Eric Berne’ün dediyi kimi şahzadələr kimi doğulduq, amma sosiallaşma müddətimiz bizi qurbağa döndərdi. Bəs daxilimizdəki şahzadəni necə oyandıra bilərik?1) Sizi önəmsəyən insanlarla zaman keçirin. Ola bilər siz onların sevgisinə özünüzü layiq görmədiyiniz üçün araya məsafə qoymuş olasınız, ancaq bu kimi düşüncələri xaric tutaraq, sadəcə bu insanlarla zaman keçirin.2) Özünüzə məşğuliyyət tapın. İndiyə kimi etmək istədiyiniz bir işə başlayın.

Hiperaktivlik

Hiperaktivliyin 3 əsas əlaməti var: 1)Çoxhərəkətlilik 2)impulsivlik 3)Diqqət əksikliyi Çoxhərəkətlilik-həddindən artıq hərəkətlidirlər,bir yerdə dayana bilmirlər,ev içində qaçırlar,harasa dırmaşırlar.Sakitlik isdəyen fəaliyyəti sevmirlər.Hiperaktiv uşaqlarda zaman ve məkan fərqi olmur,onlar hər zaman hər yerdə aktivdirlər. İmpulsivlik-öz hisslərini gizlədə bilmirlər,öz hərəkətləri barədə düşünmür,mənfi və müsbət cəhətləri müqayisə etmirler.Düşünmədən hərəkət edirlər ki,bu da bir sıra təhlükələrə yol aça bilər.Çox hündür olan ağaca çıxa bilər,ətrafa baxmadan yolu keçə bilər və s.Tələskəndirlər,digərlərinin sözünü kəsər,hər şeyə qarışar,sıra gözləməyi sevməzlər. Diqqət əksikliyi-diqqəti bir nöqtəyə toplaya bilmirlər,dərsləri etməkdə çətinlik çəkirlər,fikirleri asanlıqla yayınır,əşyalarını tez-tez itirirlər. Qarşısındakını dinləməmə,mövzudan yayınma kimi hallar baş verir.İşləri plansız olur. NUPM psixoloqu Çinarə Muradova

Uşaqlarda yalan danışmaq

Yalan Danışmaq Yalan danışmaq,yanıltmaq və ya xətanı gizlətmək məqsədi ilə söylənən və həqiqətə uyğun olmayan bir davranışdır.Bu davranış sözlə olduğu kimi jest,mimika və ya səssiz qalma şəklində də ola bilər.Bu hal yəni yalan danışma uşaqlarda da görülə bilir.Doğru davranış seçilmədiyində bu vərdiş halını ala bilir.Valideyn yalan danışan uşağına ya həddən artıq reaksiya verir (Əsəbləşir,şiddət göstərir,qışqırır) ya da tamamilə reaksiyasız qalır. Uşaqlar 6 yaşa qədər yanlışla doğrunu ayırt edə biləcək olqunluqda deyillər.6 yaşdan əvvəl xəyal dünyalarının genişliyi və muhakimə yetənəklərinin olmamış olması səbəbiylə uşaqlarda yalan görülə bilər.Belə olan halda uşaq yalanı ilə üzləşdirilməməli və narahat olunmamalıdır.Altı yaş əvcəlki yalanlar aşkar edilib uşaq təhqir olunarsa inkişaf etməkdə olan özgüvəni zədələmiş olarsınız.Bu yaşda uşaq yalan danışanda “Yalan demə “yerinə məncə “Düz xatırlamırsan “Deyib doğru olanı xatırlatmaq və söhbıtin üstündə durmamaq lazımdır. Yalan danışmanın səbəbləri çoxdur və yaş dövrünə görə də motivləri dəyişir.Əgər 6yaş sonrası uşaqlarınız çox yalan danışırsa düz getməyən nələrsə var deməkdir.Altda yatan səbəbləri araşdırıb tapmaq aradan qaldırmaq lazımdır.Əgər yalan danışma halı təkrarlanarsa mütləq bir mütəxəssisə müraciət etməlisiniz. “Uşağınız yalan danışırsa ya sizdən qorxur ya da sizin etdiyinizi edir”. B A.S.Neil.

"Gələcəyimizi qoruyaq" layihəsinin ikinci mərhələsinə start verilib

1 oktyabr 2018-ci il tarixində Təhsil Nazirliyinin elan etdiyi “Təhsildə inkişaf və innovasiyalar üzrə 2-ci qrant müsabiqəsi”ndə fərdi kateqoriya üzrə qalib olmuş Ağcabədi rayon E.İsmayılov adına Hindarx qəsəbə 1 saylı tam orta məktəbin informatika müəllimi Fərzəliyev Dəyanətin "Gələcəyimizi qoruyaq" adlı layihəsinin II mərhələsinin icrasına başlanılıb. Layihənin ikinci mərhələsi çərçivəsində məktəb psixoloqları üçün Qarabağ Autizm Reabilitasiya Mərkəzinin psixoloqları tərəfindən təlimlərin keçirilməsinə başlanılıb. "Gələcəyimizi qoruyaq" layihəsinin əsas məqsədi Ağcabədi rayonu ərazisində fəaliyyət göstərən 51 nəfər məktəb psixoloqlarının işinə  dəstək verməkdir. 24 sentyabr 2018-ci il tarixində Ağcabədi Rayon Təhsil şöbəsinin AKT zalında layihənin açılış mərasimi olmuşdur. Tədbirdə Ağcabədi Rayon Təhsil şöbəsinin müdiri, psixoloqu və digər əməkdaşları, Rayon məktəb direktorları, şəhər məktəblərinin psixoloqları, Qarabağ autizm reabilitasiya mərkəzinin psixoloqları və digər qonaqlar iştrak etmişdirlər. Açılışda layihənin məqsədi və qarşıda duran vəzifələr haqqında iştrakçılara ətraflı məlumat verilmişdir. Tədbir zamanı iştrakçılar tərəfindən verilən suallar cavablandırılmış, təklif və rəylər nəzərə alınmışdır. Layihənin icra müddəti 3 aydır. Qeyd edək ki, Təhsildə inkişaf və innovasiyalar üzrə ikinci qrant müsabiqəsi dövlət ümumi təhsil müəssisələri və bu müəssisələrdə çalışan pedaqoji işçilər üçün elan edilmişdir. Müsabiqə çərçivəsində ümumi təhsil müəssisələri kateqoriyası üzrə təklif olunmuş 211 layihədən 41-i, fərdi kateqoriya üzrə isə 639 layihədən 125-i olmaqla ümumilikdə 166 layihə qalib elan edilib. Mənbə:arti.edu.az

28 oktyabr 2 ci Milli Psixologiya Forumu keçiriləcək.

Milli Psixologiya Forumu Azərbaycanın qabaqcıl psixoloq, psixoterapevt, Nevroloq və psixiatrlarını bir araya toplayaraq müasir dövrdə bu sahələrdə olan problemlərin və çətinliklərin aradan qaldırımlası yollarının müzakirəsinə istiqamətlənmişdir.Qeydiyyatdan keçin:https://bit.ly/2NuphTFQeyd: Forumun sonunda 8 EKSPERTİN imzası ilə SERTİFİKAT təqdim olunacaq.Milli Psixologiya Forumunda psixokonsultasiya, psixodiaqnostika, psixoterapiya sahələrində olan problemlərin aradan qaldırılması və prosesin təşkili texnikaları haqqında məlumat veriləcəkdir. Forumda iştirak etməklə siz milli ekspertlər tərəfindən psixoterapiya, psixosomatika, psixopotologiya, klinik psixologiya sahələri üzrə geniş məlumatlar əldə edəcəksiniz. Kimlər iştirak edə bilər:Psixoloqlar, Psixoterapevtlər, Psixiatrlar, Pedaqoqlar, Həkimlər, Defektoloqlar və Psixologiya ilə maraqlanan hər kəs iştirak edə bilər. Forumda 8 milli ekspertimiz çıxış edəcək. Hər spikerə 30 dəqiqə çıxış və 10 dəqiqə suallara cavablamaq üçün vaxt veriləcək.Layihə 1 gün nəzərdə tutulubKeçirilmə yeri: Bakı Musiqi Akademiyasının tədbir zalıBaşlanma tarixi: 28.10.2018 saat 09:30-18:00Ödəniş: 20 Azn (Bilet çatdırılma mümkündür)Qeyd: Forumun sonunda 8 EKSPERTİN imzası ilə SERTİFİKAT təqdim olunacaq.Qeydiyyatdan keçin:https://bit.ly/2NuphTFTel: (+994 12) 505 47 46Mobil: (+994 55) 374 80 63Ünvan: Caspian Plaza, korpus 1, mərtəbə 5, Nizami M/S yaxınlığı. Təşkilatçı: CİBS

Tanınmış uşaq psixonevroloqu Təranə Quliyeva Enurezlə bağlı sosial marifləndirmə başlatdı-Video

Psixoloq.az xəbər verir ki,tanınmış uşaq psixonevroloqu  dr.Təranə Quliyeva özünə məxsus sosial hesabında  Enurezlə bağlı maraqlı animasiya tanıtım çarxını izləyicilərinə təqdim etmişdir. Dr Təranə Quliyeva  Enurez haqqında bəhs edən videoanimasiyada uşaqlarda bu halın bir çox hallarda qorxudan,şüuraltı hansısa narahatçılıqdan,ailə münasibətlərində yaranan hər hansı bir konfliktdən və ya qorxulardan yarana bildiyini vurğulayıb.Mütəxəssis valideynlərə uşaqlarında Enurez hallarınn müşahidəsi zamanı uşağı danlamamağı,tənqid edərək şəxsiyyətini əzməməyi və bu durumun yaranma səbəblərini araşdırmaq və müalicə etmək üçün acilən Uşaq Nevroloquna müraciət etmələrinin zəruri olduğunu bildirib.Həmin Video animasiyanı sizlərə təqdim edirik.   Psixoloq.az 

Tütünü psixoloji reklam edərək zəngin olan Zigmund Freydin qardaşı oğlu Berneys

1920-ci illərdə qadınlar siqaret çəkə bilməzdi. Çəkən qadınlar isə sərt şəkildə tənqid olunurdu. Bu sarsılmaz bir tabu idi. İnsanlar, məktəbdən məzun olmaq və ya Parlamentə seçilmək kimi, qadınların siqaret çəkməsi məsələsini də kişilərə həvalə etmələrinin gərəkli olduğuna inanırdılar. Bu vəziyyət tütün sənayesi üçün problem idi. Əhalinin 50 faizinin siqaret çəkməməsinin səbəbi siqaretlərin dəbdən düşməsi və kobud görünməsindən başqa bir şey deyildi. Amerika Tütün Şirkətinin rəhbəri Corc Vaşinqton Hillin o vaxtlar da dediyi kimi “Bu ön bağçamızda bir qızıl mədəni” idi və vəziyyət belə davam edə bilməzdi. Sektor bir neçə dəfə siqareti qadınlar üçün satışa çıxarmağa çalışdı, amma heç bir üsul işə yaramadı. Kök salmış mədəni önyarğı çox dərin idi və bu satışa əngəl törədirdi. Çox keçmədən, 1928-ci ildə Amerika Tütün Şirkəti çılğın fikirləri və daha çılğın satış kampaniyaları olan gənc və bacarıqlı satış nümayəndəsi Edvard Berneysi işə götürdü. Berneysin satış taktikaları o günlərdə sektordakı heç kimin taktikalarına bənzəmirdi. XX əsrin əvvəllərində satış, bəsitcə məhsulun gözlə görünən, həqiqi faydalarının ən sadə halı ilə qısa və təməl ifadəsi olaraq başa düşülürdü. O dönəmdə insanların xüsusiyyətlərə və məlumatlandırmaya görə alış-veriş etdiklərinə inanılırdı. Bir nəfər pendir almaq istəyirsə, ona pendirin digərlərindən üstün olduğunu göstərən xüsusiyyətlərini danışmağınız kifayət edirdi ( “Ən təzə fransız keçi südündən hazırlanmış, 12 gün mayalanmış, soyuducuda daşınmışdır!”). İnsan, rasional alış-veriş qərarları verən rasional aktorlar olaraq görülürdülər. Amma Berneys bir az qeyri-adi idi. O, insanların çox zaman rasional qərarlar vermədiyinə inanırdı. Hətta insanların təməldə olduqca irrasional olduğunu və bu səbəbdən onlara emosional və şüurdan kənar səviyyədə təsir etmək məcburiyyətində olduqlarına inanırdı. Tütün sektoru, xüsusi olaraq qadınları siqaret almağa və çəkməyə inandırmaq mövzusuna fokuslanmışkən; Berneys bunu emosional və mədəni bir məsələ olaraq görürdü. Berneys qadınların siqaret çkməsini istəyirsə, öncəliklə siqaret çəkmənin mədəni qavrayışını yenidən formalaşdıraraq, qadınlar üçün siqaret çəkməyi duyğusal olaraq pozitiv təcrübə halına çevirmək məcburiyyətində idi.Bunun üçün Berneys bir qrup qadını Nyu Yorkdakı pasxa bayramı nümayişində iştirak etmək üçün kirayələdi. Bu gün divanda televizorun qarşısında deyinərək mürgüləmək kimi adi şeylər etdiyiniz böyük tətil günlərindən biridir. Lakin o gün həyata keçirilən nümayişlər, Amerika futbol çempionatının final müsabiqəsi kimi böyük bir hadisə idi. Berneysin planı belə idi: Uyğun bir zamanda hər şey dayanacaq və nümayişdəki qadınların hamısı eyni anda siqaretlərini yandıracaqdı. Sonra, Berneysin kirayələdiyi fotoqraflar bu gözqamaşdırıcı dəqiqəni çəkdilər və bu fotolar böyük milli qəzetlərə göndərildi. Bunu şərh edərkən Berneys müxbirlərə “bu qadınların təkcə siqaretlərini deyil, onların öz azadlıqlarını ortaya qoyma tutumlarını və qadınlığın özlərinə aid olduğunu göstərən “azadlıq məşəlləri” ni yandırdıqlarını” dedi. Təbii ki, bunların hamısı saxta idi. Amma Berneys bunu siyasi bir protest olaraq təşkil etdi, çünki ölkə səviyyəsində qadınların sahibolma duyğularını hərəkətə keçirdiyini bilirdi. Feministlər qadınlara səs vermə haqqını on il əvvəl qazandırmışdılar. Yarışan paltarları və qısa saçları ilə özlərini təsdiqləmişdilər. Bu dönəmin qadınları eyni zamanda özlərini kişilərdən asılı görməyən bir nəsil idi. Bir çoxu bunu çox güclü formada hiss edirdi. Berneys “siqaret çəkmək=azadlıq” eyniləşdirməsi ilə qadın azadlıq hərəkatına bir mesaj göndərdi, beləcə tütün satışlarını iki qatına çıxararaq zəngin adama çevrildi.Bu taktika işə yaramışdı. Qadınlar siqaret çəkməyə və həyat yoldaşları qədər onlar da ağciyər xərçəngindən "zövq almağa" başladılar. Bütün bunlarla bərabər, Berneys 1920, 1930 və 1940-cı illər bu növ mədəni zərbələr ortaya qoymağa davam etdi. O, satış sektorunda tam mənası ilə inqilab yaratdı və bu müddət ərzində toplumla əlaqələr sahəsini kəşf etdi. İstifadə etdiyiniz məhsul üçün məşhurlara pul ödəmək Berneysin fikri idi. Saxta xəbər mətnləri yaratmaq əslində məhsulların üstü bağlı reklamını etmək idi və bu da onun fikri idi. Müştərilərin biri üçün belə olsa mənfi şöhrət qazanmaq uğruna diqqət çəkmək məqsədi ilə mübahisəli ictimai olaylar səhnəyə qoymaq da onun fikri idi. Bu gün bizlərin qarşılaşdığı satış üslublarının və təqdimatın hardasa bütün növləri Berneysin adı ilə bağlıdr. Lakin Berneys ilə bağlı başqa bir sürpriz daha var: O, Ziqmund Freydin qardaşı oğlu idi. Freydin nəzəriyyələri, bir çox insanın qərar alma müddətlərini əsasən şüursuz və irrasional olduğunu ilk müzakirəyə qoyan nəzəriyyələrdir. Freyd insanların özünə inamsızlıq duyğusunun onları şişirtməyə və həddindən artıq reaksiyaya məruz qoyduğunu başa düşən tək insan idi. Berneys bu fikirləri məhsulların satılması üçün tətbiq etdi və beləcə zəngin oldu. Berneys və reklam: İnamsızlıq duyğumuz necə alınıb satılır?Berneys “Siggy Dayı”nın fikirlərindən istifadə edərək bir reklam imperatorluğu qurdu. Bundan başqa Freydin məşhur ABŞ dərgilərində yayımlanmış məqalələrindən də istifadə etdi. Freyd sayəsində Berneys sektorda daha əvvəl heç kəsin anlamadığı bir şeyi anladı: Əgər insanların emosional inamsızlığından faydalana bilsəniz - əgər onların ən dərin duyğularına və natamamlıq hissinə toxuna bilsəniz - dediyiniz hər lazımsız şeyi alacaqlar. Bu növ satış gələcəkdəki bütün reklamçıların təlimat kitabçası halına gəldi. Yük maşınları kişilər üçün güc və dayanıqlılığın sübutu olaraq satıldı. Makyaj, qadınlar üçün aşiq olmağın və daha çox diqqət çəkməyin yolu olaraq satıldı. Pivə əylənmənin və şənliklərin diqqət mərkəzi olmağın yolu olaraq satıldı. Demək istədiyim, ilahi, heç bir məntiqi olmasa da, Burger King bazar hamburgerləri üçün “necə istəyirsən elə olsun” ifadəsini istifadə etdi. Nəticə olaraq, bir qadın maqazin jurnalı, 150 səhifə boyunca gözəllikdən pul qazanan nisbət olaraq əhalinin 0.01 faizi olan saçı boyanmış qadın rəsmləri sərgiləyərək, bu qadınlardan başqalarına gözəllik məhsulu satışını başqa nəcə edilə bilərdi ki? Ya da pivə reklamları səs-küylü şənliklərlə dostlar, qızlar, sport maşınlar, Vegas, dostlar, daha çox qız, daha çox pivə, qızlar, qızlar, qızlar, yığıncaqlar, rəqs, maşınlar, dostlar, qızlar göstərərək! –Budweiser iç...Bunların hamısı bu gün satış 101. satış oxumağa ilk başladığımda, ilk işimə başladığı zaman mənə insanların “ağrılı nöqtələrini” tapmağımı və sonra daha pis hiss etmələrini təmin etməyimi istədilər. Mən münasibət tövsiyəsi satırdım, mənim vəziyyətimə görə fikir, insanlara sonsuza qədər tək qalacaqlarını, onları heç kəsin sevməyəcəyini və bir şeyin səhv olduğunu deməli idim. Təbii ki, elə etmədim, bu mənə bərbad hiss etdirdi. Səbəbini anlamağım illərimi aldı. Bu gün mədəniyyətimizdə, satış ümumi olaraq bir mesajdır. Bilgimizin böyük hissəsi məruz qaldığımız satış üslublarından qaynaqlıdır. Satış davamlı bizə özümüzü pis hiss etdirərək bir şeylər satın almağımız üçün səy göstərirsə, bunun səbəbi içində olduğumuz mədəniyyətin bizə özümüzü pis hiss etdirmək üzərə formalaşmış olması və bunu aşmaq üçün bir yol axtarmağımızdır. Uzun illər boyunca müşahidə etdiyim bir şey var; mənə tövsiyə və ya istənilən bir şey üçün elektron məktub göndərən minlərlə insanın böyük əksəriyyəti təyin olunması mümkün bir problemə sahib görünmür. Əksinə, özləri üçün yaratdıqları qəribə və qeyri-adi meyarlara sarılırlar. Hovuz şənlikləri və bikini geyən qadınlar olacağı düşüncəsi ilə kollecə gedən bir oğlan kimi xəyal qırıqlığına uğrayır və özlərini sosial olaraq kifayətsiz hiss edir, uyğunlaşmaqda çətinlik çəkirlər. Çünki məktəbə getmək, dərslərə daha çox çalışmaq, yeni dostluqlar qazanmaq məcburiyyətində idilər və davamlı özlərinə güvənsizdilər, çünki heç vaxt əvvəlki mənliklərini yaşamayacaqlar. İkinci təcrübə olduqca normal, amma elə ya da belə hər həftəsonu özlərini heyvan sığınacağına gedərmiş kimi universitetə atdılar. Bu cür şeylər hər kəsin başına gəlir. Özümdən bilirəm, mənim də gənckən romantizm və münasibət anlayışım təsadüfi bir “Friends” seriyası ilə Hugh Grant filmi arasında bir şey idi. Söyləməyə gərək yoxdur, uzun illərimi tükənmiş hiss edərək və məndə anadangəlmə bir qəribəlik var deyə düşünərək xərclədim. Berneys əslində bütün bunları başa düşürdü. Lakin Berneysin siyasi fikirləri bir növ zəiflədilmiş faşizm kimi idi - zəifliklərin, güclü media və təbliğat yolu ilə istismarının həm qaçınılmaz, həm də insanların xeyrinə olduğuna inanırdı. Buna “görünməz hökumət” adını vermişdi və ümumi olaraq kütlələrin axmaq olduğunu və ağıllı insanların onları inandırmağa haqqı olduğunu düşünürdü. Toplumumuz tarix boyunca təkmilləşib maraqlı bir nöqtəyə gəldi. Kapitalizm, nəzəri olaraq, hər kəsin ehtiyac və tələblərini ödəmək üçün mümkün olan ən təsirli yola qaynaqların bölüşdürülməsi üçün çalışır. Lakin bəlkə də kapitalizm təkcə toplumun fiziki ehtiyaclarını aradan qaldırmaq üçün ən təsirli yoldur - yemək, geyim, sığınacaq kimi ehtiyacları. Çünki kapitalist sistem, iqtisadiyyat yolu ilə insanların inamsızlıqlarını və uğursuzluqlarını dəstəkləyən bir forma aldı. Mənfəət yönümlü yeni və həqiqətdən kənar meyarlar əldə edərək, müqayisə etmə və alçaltma mədəniyyətini yaratdı. Çünki özünü aşağı hiss edən, özünəinamsız insanlar ən yaxşı müştərilərdir. Nəticə olaraq insanlar bir problemi həll etmək üçün bir şeylər satın almalarının vacib olduğuna inanırdılar. Bu səbəbdən, daha çox satış həyata keçirmək istəyirsinizsə, olmayan problemlər varmış kimi insanları inandırmaq məcburiyyətindəsiniz. Bu kapitalizmə hücum etmək deyil. Satışa hücum də deyil. Ortada “qoyun”ları əldə tutmaq üçün tərtib olunmuş böyük və əhatəedici bir sui-qəsd olduğunu düşünmürəm. Məncə sistem medianı yönləndirərək müəyyən təşviqlər yaradır; bunun üzərinə mediada davamlı olaraq bir şeylər əldə etmək cəhdinə əsaslanan, laqeyd və səthi bir mədəniyyət formalaşdırır. Ümumi mənada sistemimiz bunu bacardı, hələ də davam edir. Mən bunun, insan mədəniyyətini qaydaya salmaq üçün “ən az pis” həll yolu olduğunu düşünürəm. Ölçüsüz kapitalizm, özünü dərk və uyğunlaşmağı öyrədən bir “mədəni yük” gətirir. Ümumiyyətlə bizim iqtisadiyyatımızda satış, özümüzə inamsızlığımızı düzəltməkdə kömək etmir, əksinə daha çox qazanc əldə etmək üçün qəsdən kifayətsizlik hissimizin və asılılıqlarımızın aktiv qalmasına kömək edir.Bəziləri bunların dövlət tərəfindən hazırlanıb, idarə edilməsinin gərəkliliyini müdafiə edir. Bu bəlkə bir az kömək edə bilər amma mənə yaxşı və uzunmüddətli həll yolu kimi görünmür.Tək həqiqət uzunmüddətli həll; insanların, kütlə rabitə vasitələrinin zəiflikləri və həssaslıqları üsyankarlaşdırdığını anlamaq və bunlar qarşısında qorxuları ilə üzləşərək şüurlu qərarlar almaq istiqamətində daha diqqətli olmalıdırlar. Azad bazarın uğuru, bizə seçmə azadlığımızı tətbiqetmə məsuliyyəti verməsidir və bu məsuliyyət biz diqqətli olduğumuz zaman çox daha ağırdır.