Psixoloq.az bildirir ki, daxili dünyamız və psixoloji vəziyyətimiz xarici dünya ilə münasibətlərimizi müəyyən edən ən vacib amillərdən biridir. Özlərindən və həyatlarından narazı olan insanlar bu narazılığı kənara əks etdirəcəklər. Xarici dünya ilə münasibətlərimizə müsbət təsir edən məsələlərdən biri də reallaşma səviyyəmizdir. Beləliklə, özünü dərk etmək nə deməkdir və nə üçün vacibdir?
20-ci əsrdə özünü dərk etmə anlayışını təqdim edən ilk şəxs Kurt Qoldşteyn idi. Ancaq bu gün özünü tanıtma məsələsinə gəldikdə, ağla gələn ilk adlardan biri Amerikalı psixoloq Abraham Maslowdur. Maslow (1943) ehtiyacları müəyyən bir qaydada qoyaraq "Ehtiyaclar Piramidasının Hiyerarşisini" yaratdı. Bu piramida içərisində insanın təməl ehtiyacları nisbi əhəmiyyətə görə iyerarxik qaydada təşkil edilir. Maslow-un ehtiyacları iyerarxiyası 5 əsas kateqoriyaya bölünür:
1-Fizioloji ehtiyaclar: Aclıq, susuzluq və buna bənzər həyati ehtiyaclar
2-Təhlükəsizliyə ehtiyac: Xarici dünyadan gələn təhlükələrdən qorunmaq
3-Sevgiyə ehtiyac / Sevgi: Sevilmək, sevilmək, ailə, dostluq və mənsubiyyət kimi sosial ehtiyaclar.
4-Dəyərə ehtiyac: özünə hörmət və insana hörmət, güc, etibar, nüfuz.
5-Özünü reallaşdırma: Potensialı, şəxsi məmnuniyyəti, şəxsi uğurunuzu açmaq (Maslow, 1943a)
Self-aktuallaşdırma "Ehtiyaclar Hiyerarşi Piramidasının" başında. Maslow özünü aktuallaşdırmanı ehtiyaclar iyerarxiyasının vacib elementi olaraq görür. Maslowun fikrincə, özünü dərk etmək insanın potensialını öz mahiyyətində ortaya qoyur və bu potensialdan ən mükəmməl şəkildə istifadə edir (Maslow, 1969).
Sizi maraqlandıra bilər: İçindəki filizi tapın: Özünüzü edə biləcəyiniz qədər xoşbəxtsiniz
Ədəbiyyatda özünü tanıdan zaman ağla gələn digər adlardan biri, Amerikalı psixoloq Carl Rogers, hər insanın özünü inkişafa aparan özünü tanıma meylinə sahib olduğunu irəli sürür. Rogers (1961) görə, özünü doğruldan insanlar, öz qabiliyyətlərini tam istifadə edən insanlardır və özünü reallaşdırma psixoloji sağlamlığın yuxarı səviyyəsidir (Kuzgun, 1972). Rogers, özünü dərk etmək və şərtsiz sevgi arasında üzvi bir əlaqənin olduğunu düşünür. Qeyri-şərtsiz məhəbbətin mənası budur ki, insan uşaqlıqdan özünü dəyərli hesab edir və varlığı ilə barışır.
Özünü tanıtmaq anlayışı saysız-hesabsız tədqiqatçıların mövzusu olmuşdur. Məsələn, Jung özünü həyata keçirmə konsepsiyasına "fərdiləşdirmə" adlandırdığı şeylə yaxınlaşdı. Jung'a görə, fərdiləşdirmə, şəxsiyyətinə xas olan bütün cəhətləri əhatə etmək üçün bütöv olmaq və özü ilə inteqrasiya deməkdir (Palmer, 1997). Frankl (1985) bildirir ki, insan öz həyatının mənasını dərk etməyə cavabdehdir.
Beləliklə, özünü tanıdan insanların bəzi əsas xüsusiyyətləri nələrdir? Maslow (1970) görə, özlərini dərk edən insanlar reallığı müsbət qəbul edə və qeyri-müəyyənliyə dözə bilərlər. Başqalarını və hadisələri olduğu kimi qəbul edirlər. Bu tip insanların duyğuları və davranışları səmimidir. Özünü göstərən insanlar yaradıcı və məhsuldardırlar və insanların ümumi xoşbəxtliyi ilə əlaqələndirirlər
Özünü tanıtma prosesi hər bir şəxs üçün fərqlidir. Bəziləri özlərini ana kimi dərk edə bilsələr də, digərləri yazmaqla özünü dərk edə bilər. Özünü tanıyan insan, insan varlığının zirvəsinə çatan və ola biləcəyi hər şeyə sahib olan insandır. Unutmaq olmaz ki, insanın zehni və mənəvi inkişafı lüks deyil, ehtiyacdır. Vücudumuzun minerallara və vitaminlərə ehtiyacı olduğu kimi, zehnimizin də inkişafı lazımdır. Bir insanın təməl ehtiyaclarını təmin etməsi kifayət olmaya bilər ki, özlərini xoşbəxt hiss etsin. Xoşbəxtliyə aparan yol, istedad, bilik və bacarıq baxımından özünü tam şəkildə göstərməklə yanaşı insanın əsas ehtiyaclarını ödəməkdir. Özünü dərk etmək dayanacaq deyil, ömürlük bir prosesdir.
Özünü aktuallaşdırmaq haqqında daha çox məlumat əldə etmək istəyirsinizsə, Maslow və Rogers-in kitablarını oxuya və psixoloqların dəstəyini ala bilərsiniz.
Psixoloq.az
