İlk yetişkinlik dönemi bireyin ergenlikten yetişkinliğe dönem olarak adlandırılır ve genel bağlamda 18-25 yaşları arasını kapsar. Birey bu dönem içerisinde kimlik özelliklerini, kariyer hedeflerini araştırmakta ve ciddi dönüşüm ve kararsızları bir arada yaşamaktadır. Ergenlik ve yetişkinlik arasında bir süreç gibi tabir edilen ilk yetişkinlik dönemi yeni deneyimlerin de anahtarı olabilmektedir. Birey bu süreç içinde hayatına yeni insanlar, olaylar, kariyer planlamaları katarak ileriki yaşam süreçlerine zemin hazırlamaya çalışmaktadır. Birey bu dönemde bireysel sorumluluk alarak, kararlar vererek yetişkinlik yoluna hazırlanmaya çalışmaktadır.
Fiziksel gelişim anlamında bakıldığında genç yetişkinlik; bireyin performansının zirve olduğu ve orta yetişkinliğe giden süreçte zayıflamaya başladığı bir dönemdir. Sağlık anlamında daha fiziksel bir güç ve dayanıklılıktan bahsetmek mümkündür. Cinsel birlikteliklerin de varlığı ile bu dönemde etkin bir etkileşim ağı vardır. Bilişsel süreçler açısından ilk yetişkinlik iş yaşamının gündeme gelmesiyle yaratıcılığın ve bilgiyi işleme davranışının artmasıyla açıklanabilir. Bireyler bilgiyi işleme konusunda daha kapsamlı bir çevresel ortam kurup gerçekçi bir süzgeç kullanmaktadır. Sosyoduygusal bağlamda genç yetişkin bireyler hayatına yeni bireyler katar ve bu bireylerle bazı bağlanma stillerine girer. Ve bu sayede sosyal bir etkileşime dahil olan bireyler duygusal süreçlerini diğer bireylerle paylaşmış olacaktır. Bu dönemde aşk kavramının da yaşama dahil olmasıyla birey fiziksel ve duygusal çekiciliğine de önem vermektedir. İlk yetişkinlik döneminde ergenlik dönemine kıyasla daha fazla sorumluluk alan birey daha az duygusal iniş çıkış süreçlerine de girerek çocukluk dönemine kıyasla bazen var olan mizaç özellikleri bu dönemde uyum sorunlarına yol açabilmektedir.
Orta yetişkinlik süreci keskin bir yaş sınırı içermese de genellikle 40-45 yaş ile 60-65 yaş arasına dek sürer. Orta yetişkinlik genel görüş olarak fiziksel yeteneklerin azaldığı ve sorumlulukların arttığı zamandır. Orta yetişkinlik dönemi kazanç ve kayıpların birbirini dengelediği bir dönemdir. Orta yetişkinlikte biyolojik işlevlerde düşüşler olmasına karşın; eğitim ,iş veya sosyo-kültürel hayatta yüksek kazançlar olmaktadır. Bu bağlamda değinebileceğimiz bir diğer nokta ise bireylerin psikolojik, kronolojik, biyolojik ve sosyal yaşlarının da olduğu bilgisidir. Bu süreç sağlık, güvenli yaşam gibi etkenlerin sağlanmasıyla kronolojik yaşı uzatır ve bu sürecin süresi de uzayabilir. Böylece orta yetişkinlik birçok insan için kayıp ve kazancın dengelendiği tek gelişimsel dönemdir. Orta yaşın sonuna doğru kayıplar daha da artmaktadır. Bireyler bu dönemde bazı fiziksel değişimlere de uğrarlar ;boy, kilo, yaşlanmanın ilk belirtileri gibi .Görme ya da duymada zorluklar, kemiklerde problemler, bazı rahatsızlıklar ,kronik hastalıklar görülebilir. Bilişsel anlamda ise bu dönem var olan bilgi birikimin (kritalize zeka) daha yoğun kullanıldığı bir dönemdir. Bilgi işleme sürecinin hızı bu dönemde düşse de en yüksek dört zihinsel yetenek orta yaş döneminde ortaya çıkmaktadır. Sosyoduygusal olarak ise Erikson'un yaşam boyu gelişim kuramında üretkenliğe karşı verimsizlik olarak nitelendirdiği orta yaş sürecinde bireyler üretkenlik konusunda bir verimsizliğe girerler. İş, aile, sosyal ve kültürel anlamda birey bir şeyler üretip geleceğe yönelik izler bırakmak isterler. Bu dönemde bu sosyoduygusal durumlarına eğilim gösterirler. Evlilik, ebeveynlik ,büyük ebeveynlik süreçlerinin de hayata dahil olmasıyla bireyler yakın ilişki ağlarını genişletmektedir. Bu bağlamda orta yetişkinlik geç yetişkinliğe doğru giden yolda bir köprü durumunda yer almaktadır.
İlk yetişkinlik ve orta yaş süreçlerini kıyaslayacak olursak;
Fiziksel anlamda ;ilk yetişkinlik sürecindeki bireyler sağlık anlamında genel olarak orta yaştaki bireylere karşı daha dayanıklı olmaktadır. Orta yaştaki bireylerde görülen görme, duyma, eklem rahatsızlıklarının ilk yetişkinlikte daha az sıklıkla görülmesi de bireylerin gelişimsel dönemlerini etkilemektedir. İlk yetişkinlikteki bireylerde biyolojik veya fiziksel anlamlarda kazançlar olurken orta yaşta bu bağlamda kayıplar söz konusudur. Bilişsel anlamda ise ilk yetişkinlikte var olan yeni zihinsel süreçlerin, farklı düşünme stratejilerinin bireyde kazanç yöneliminde olması bireysel farklılıklar da göz önünde bulundurulunca dikkat çekmektedir. Orta yaş döneminde ise yeni zihinsel beceri ve var olan bilgi birikimlerinin değerlendirilip kullanılması yönünden kazançlar söz konusudur.Sosyoduygusal anlamda ilk yetişkinlik döneminde bireyler iş, eğitim dünyalarına girmekle ,yaşamlarına aşk duygusunu katmak belki de evlat sahibi olmak süreçleri ile dolu bir gelişimsel görevlere sahip olmaktadırlar. Orta yaş grubu ise iş yaşamları, ebeveynlikleri, sosyal birliktelik ağları ile bu süreç bakımından sosyoduygusal bağlamda kazançlara sahiptirler. İlk yetişkinlik döneminde var olan mizaca eklenen yeni tepkiler bazen uyumsuzluklara sebep olsa da sosyoduygusal anlamda genel olarak kazançlı bir gelişimsel dönemdir.
İlk yetişkinlik dönemindeki bireylerin başlıca gelişim görevleri; duygusal bağımsızlık kazanabilme, eş seçme, bir işe başlayabilme, bedensel özelliklerini kabul edip etkili biçimde kullanabilme, meslek seçimi ,akran gruplarına girme ve uyum sağlama, somut düşünmeyi öğrenme, davranışlarının sorumluluğunu alabilme, cinsiyetine uygun rolleri benimseyebilme, somut öğrenmeyi geliştirme ,kişisel değerlerine uygun yaşam hedefleri seçme, eş seçimi yapma ve evli şekilde yaşamayı öğrenme, vatandaşlık görevlerini yerine getirme işe girme ve kariyerinde ilerleme, çocuk yetiştirme topluma uyumlu bir sosyal gruba katılma, dostluk kazanma, eş seçimi, her iki cins ile olgun ilişki kurabilme, çocuk sahibi olma, meslekte kararlılık gösterme, vatandaşlık bilincinin gelişmesi, hayat planı oluşturma, toplumla uyumlu birey haline gelme, ekonomik bağımsızlığı elde etme, anne-babadan bağımsızlaşma, kariyerinde ilerleme, içselleştirilmiş bir ahlak anlayışı geliştirme vb. Gibi başlıca görevler vardır. Bu görevler bireysel farklılıklar ile gelişebilmekte ve değişebilmektedir.
Orta yaş dönemindeki bireylerin başlıca gelişim görevleri; Yetişkinlere özgü toplumsal sorumlulukları üstlenir. Daha önce seçme hakkını kazanan birey bu dönemde seçilme hakkını kazanır. Aile açısından düzenini kurar. Hayat standardını belirler. Sorumluluklarını bilir. Ergenlere rehberlik eder. Fizyolojik değişimlere uyum gösterebilir. Yeni kuşaklara rehberlik etme, fizyolojik değişiklikleri kabullenme, bazı hobiler edinmeye başlama, kendini eşiyle ve işiyle ilişkilendirme, ailenin devamını sağlama, daha iyi ekonomik standartlar elde etme, çocuklarının sorumluluğunu üstlenme, hobi edinme, yeni bir şeyler üretme, meslekte kariyer yapma, sosyal sorumluluk alma, yeni kuşaklara rehberlik etme, aileyi ve evi çekip çevirme, ekonomik bağımsızlığı devam ettirme vb. Gibi başlıca görevleri vardır.
Bu kapsamda ilk yetişkinlik en temel bağlamda ergenlik yetişkinlik arası bir süreç iken; orta yaş yetişkinlikten geç yetişkinliğe doğru giden ara dönem olarak nnitelendirilebilir
Kaynak
Ergenlik ya da Merhaba Hüzün: Talat Parman (2000).
