İlk dəfə İtalyan psixiyatr Enrico Morselli tərəfindən 1886-cı ildə müəyyən edilən psixoloji bir pozunutudur. Özünü bəyənməmək, Güzgü xəstəliyi yada Bədən Dismorfik Pozuntusu olaraq da tanınır. Bu pozuntuda şəxs vücudunun bir hissəsini bəyənmir və ya görüntüsünün pis olduğunu iddia edir. Şəxsin bədəninə aid mənfi düşüncələri iki şəkildə ortaya çıxa bilər. Birincisi şəxsin öz bədəninə aid müsbət qavrayışının  pozulmuş olmasıdır yəni bədəninin burun, qulaq, əl kimi bəzi bölgələrini bəyənməməsidir. İkincisi isə başqalarının onun bədənindəki bəzi bölgələri bəyənmədiyini düşünməsidir. Bəzən ikisi bir arada da görülə bilər. Hər iki vəziyyətdə bu pozuntuyla bərabər görülən başqa problemlər də vardır. Məsələn depresiya və vəsvəsə bu xəstəliyi müşayət edən xəstəliklər arasındadır. Dismorfofobiya pozuntusunda görünən real bir bədənsəl qüsur olmamasına baxmayaraq, şəxs  bir pozuntusu olduğunu vəya çox çirkin olduğunu düşünərək tez-tez estetik əməliyyatlar etdirir. Bəzi vəziyyətlərdə şəxsin həqiqətən də fiziki bir problemi ola bilər və şəxs bu pozunutunu o qədər böyüdür, o qədər dərd edir ki, bir müddət sonra bu narahatçılıqdan əlavə bədəninin başqa yerlərində də problemlər olduğunu  düşünməyə başlayır. Dismorfofobiyanın  Güzgü xəstəliyi olaraq tanınmasının bir səbəbi də  şəxsin ya güzgülərə küsməsi yada sıx-sıx güzgüyə baxaraq özünü incələmə ehtiyacı hiss etməsindən qaynaqlanır. Bu narahatçılıq ümumiyyətlə özünə qapalı,dostluq etməkdə problem yaşayan, insanların tənqidlərinə və düşüncələrinə çox önəm verən və təşviş dərəcəsi yüksək olan insanlarda daha sıx görülə bilir. Bəzi ağır vakalarda şəxs özündə var olduğuna inandığı bədənsəl qüsurlarını ətrafındakıları da inandıra bilmədiyini gördükdə həqiqi mənada özünə və problemi olduğu düşündüyü orqanına zərər verə bilər. Bədəni haqqında bu qədər çox vəsvəsəyə sahib olmaq, şəxsin bütün sosyal həyatını, sosyal münasibətlərini poza bilmək qabiliyyətindədir. Şəxs sadəcə özü və bədəni haqqında danışmaq istəyərək ətrafındakı insanların düşüncələrini öyrənməyə çalışır və eşitdiyi heç bir müsbət rəylərə inanmaz. Dismorfofobiya hər dönəmdə görülə bilən bir narahatçılıq olmaqla bərabər son illərdə daha çox artmasına səbəb cəmiyyət olaraq insanlarda estetik qavrayışının dəyişməsidir. Getdikcə daha çox insanın estetik uzmanlarına müraciət etdiyini və əsasən də sinə, ümumi üz əməliyyatları etdirdiyini görürük. Ayrıca texnologiya sahələrindəki inkişaf da estetik əməliyyatların  daha çox populyarlaşmasında və qəbul olunmasında önəmli faktorlar arasındadır. Sosyal paylaşım platformalarında insanların bir biriylə olan ünsiyyət və əlaqələri ardıqca, insanların özlərinə yönəlik estetik təşvişlərində də ciddi mənada artmalar olmuşdur. Daha yaxşı və gözəl görünmək, daha yaxşı geyinmək, daha paraıltılı həyat yaşamaq kimi istəklərin artması Dismorfofobiya narahatçılığına birbaşa səbəb olmasa belə təsir edən faktorlar arasındadır.

Sıx-sıx emosional vəziyyətlərdə olan insanlar bunun nəticəsi olaraq sağlam düşünə bilmirlər. Məsələn ”O qədər əsəbi idim ki, gözüm heçnəyi görmədi, düşünə bilmədim” vs kimi. Bu cür vəziyyətlərdə insanlar düşüncə xətalarını  daha çox etməyə meyilli olurlar.  Düşüncə şəklimizlə duyğuları biz müaəyyən edirik. Vəziyyətlə bağlı düşünmə şəklimiz düşüncələrimizə də təsir edir.  Əgər doğru qərarsı ala bilmək üçün hər zaman bütün datallar əlimizdə olsa, hər zaman sakit, soyuqanlı, ağıllı, bütün bildiklərimizin fərqində olsaq, heç bir zaman peşman olmasaq, yolunda getməyən münasibətləri bitirsək, aşırı çalışmasaq,  yüklənməsək çox sıx bir şəkildə emosional reaksiyalarımız olmaz və düşüncələrimizi də incələməyə ehtiyac qalmaz.  Amma həyat bunlardan ibarət olduğu üçün emosional sıxıntılarımızı anlaya bilmək üçün düşüncələrimizə daha yaxından baxmaq lazımdır. Sıxlıqla insanlarda görülen ve çeşidli gruplara ayrılan düşüncə xətaları bulardır. 1.      Fəlakətləşdirmə: “ Qarışqanı fil etmək” deyimi tam da bu insanlar üçün nəzərdə tutulmuşdur. Mövcud digər nəticələri hesaba qatmadan daha neqativ nəticələrə yönəlmək, kiçik bir sübutdan yola çıxaraq o sübutu da kifayət qədər dəyərləndirmədən olması gərəkən ehtimal digər nəticələri hesaba qatmadan vəziyyəti və ya hadisələri  həmişə neqativ olaraq görməkdir. Məsən: “ İşi çatdıra bilmədim məni işdən qovacaqlar”, “Həyəcandan bir kəlmə danışa bilməyəcəyəm”. 2.      İkili düşüncə: həmişə ya da heç şəklində. İnsanlar bəzən hadisələri həmişə və ya heç vaxt alqoritminə uyğun olaraq ağ və qara biçimdə görürlər. Bir şey ya tam olmuşdur, ya da yox dərəcəsindədir. Bu iki uc arasında yer alan nöqtələr görünməz. “Əgər mükəmməl deyiləmsə, uğursuzam”,  “Məni tənqid edirsə, heç bəyənmir” vs kimi düçüncələr buna misal ola bilər. 3.      Həddindən artıq ümumiləşdirmə: Aşırı ümumiləşdirmə düşüncəsində ümumi bir qaydaya inanaraq bu düşüncəni izləməkdir. Məsələn, həyat yoldaşı tərəfindən tərk edilən birinin “ Artıq mənimlə heç kəs maraqlanmayacaq və sevməyəcək”  kimi bir düşüncəsi vəya  sevgilisi tərəfindən aldadılan bir gənc qızda “ Bütün kişilər aldadır, ” kimi ümumi bir düşüncə qəlibi formalaşdıracaqdır.  4.      Olmalı ifadələri –malı, məli düşüncə tərzi: Bu düşüncə biçimidə insanın özünün, digərlərinin necə davranması və dünyanın necə olması ilə bağlı qatı qanunları vardır. Və bu qanunları həyata keçirtdiyi zaman ola biləcək ancaq mənfi nəticələri şişirdir. Bir işi doğru etmənin tək bir doğru yolu olduğuna inanır. “ İnsanları məmnun etməliyəm”, “ İnsan öncə başqalarını düşünməlidir”, “ Uşaqlarımı düzgün tərbiyə etməliyəm” vs kimi düşüncə tərzləri misal ola bilər. Özümüzlə bağlı bu düşüncə tərzinin yaratdığı qaydalara əməl etmədikdə  günahkarlıq, başqaları əməl etmədikdə isə, qəzəb və aqresivlik hiss edə bilərik. 5.      Ağıl oxumaq: Digər insanların nə düşündüyünü bildiyinə və onların da bizim nə düşündüyümüzü bildikərinə inanmaqdır.  Məsələn, “Soruşmağa ehtiyac yoxdur nə düşündüyünü bilirəm” kimi. Və yaxud danışarkən birisi əsnəyirsə, “Mənim danışığımdan sıxıldı, çox sıxıcı danışıram”, salam verdiyi bir dostu onu görmədiyi zaman “ Məni adam yerinə qoymur” kimi düşünmək. 6.      Birbaşa nəticəyə fokuslanmaq: Əksinə sübutlar olmasına baxmayaraq bunları yox sayaraq  sadəcə o şəkildə hiss etdiyi üçün bir şeyin doğru olduğuna inanma vəziyyətidir. Məsələn. “ Əgər qorxuramsa deməli təhlükəli birşey olacaq”. 7.      Etiketləmək: Daha uyğun və reallığı əks etdirən dəyərləndirmə yerinə özünə vəya digərlərinə etiketlər yapışdırması. Məsələn bir işdə uğursuz olan birinin mən bu işi edə bilmədim deməsi yerinə  “Mən bacarıqsızam”, oğlu dərs oxumayan bir ananın “ oğlum dərs oxumur” deməsi yerinə, “ Oğlum təmbəldir”, deyə düşünməsidir. Düşüncə xətaları bunlarla bitmir bir insanda birden çox düşüncə xətaları ola bilər. Bu növ düşüncə xətaları və ovtomatik düşüncələr psixoterapiya vasitəsiylə dəyişdirilə bilir.

Gördüyünüz  şəkili diqqətlə incələyin. Şəkili incələdikdən sonra sizə ən yaxın olan üç xarakeri seçin. Bu xarakterlə həyatınızın bu dönəmində sizi təsvir edir. 1,3,6 və 7 rəqəmi Bu rəqəmlərdəki xarakterlərin hamısının motivasiyası yüksəkdir və mübarizədən qaçmırlar. Aralarındaki fərq çətinliklər qarşısında həyata və özlərinə hiss etdikləri güvənin dərəcəsidir. 1 rəqəmi yerinin güvəndə olduğunu hiss etmir. Hər işi özü etdiyi üçün sıx-sıx çətinlik çəkə bilər. Onun imtahanı başqalarına güvənmək və kömək almağı qəbul etməkdir. 3 rəqəmi başqalarından aldığı dəstək nəticəsində sağlam bir başlanğıc etdiyini hiss edir. Getməli olduğu yolun çox uzun olduğunu bilir. Ehtiyacı olan tək şey təcrübədir. 6 rəqəmi özünə güvənli və təcrübəlidir. Onun öyrənməsi gərəkən şey yeni perspektvlərə açıq olmaq və hər şeyi bildiyi xəyalına qapılmamasıdır. 7 rəqəmi özünə güvənən və motivasiya baxımından tarazlığını qoruyan şəxsdir. Onun sınağı etibarlı mövqeyini tutmamağı seçmək və bu mövzuda təcrübəsiz olmağın həyəcanı ilə özünü itirməkdir.   2,11,12,18 və 19 rəqəmi Bu rəqəmləri seçmisinizsə güclü ünsiyyət bacarıqlarınız var deməkdir. Ayrıca dostlarınıza, ailənizə, yaxın çevrənizə yardım əli uzatmaqdan çəkinmirsiniz. 2 rəqəmi sadəcə yaxşılıq etməyin həzzini almaq üçün insanlara yardım edə bilər. 11 və 12 rəqəminin dost şevrəsi genişdir. İş münasibətlərində belə dostluq qurduğu insanlarla daha yaxşı çalışır. 18 rəqəmi tipik bir dəstəkləyici ailə başçısı xususiyyətini daşıyır. Ailənin xoşbəxtliyi hər şeydən üstündür. 19 rəqəmi tam bir dar gün dostudur. Çətin günləri aşma mövzusunda təcrübəlidir. 4 və 5 rəqəmi Bu  rəqəmləri seşən insanlar həyatları çox hərəkətli olmayan və az riskli insanlardır. 4 rəqəmi həyatın tarazlığını diqqətlə müşahidə edir. Uğurlu biri olmaq istəsə də, bunun gətirəcəyi risk və çətinliklərin öhtəsindən gələ biləcəyini düşünmür. Onun öyənməsi lazım olan həyatın çətinlikləri qarşısında keyfini pozmamaq və hər enişin bir yüksəlişi olduğunu xatırlamaqdır. 5 rəqəmi özünü yorğun və motivasiyası aşağı hiss edir. Həyat enerjisini bərpa etmək üçün istirahətə və özünü dinləməyə ehtiyacı var. O, bu vəziyyətin keçici olduğunu və həyatının bu dönəmində yenidən ayağa qalxacaq gücü toplamaq üçün gözlədiyini bilməlidir. 9,13 və 21 rəqəmi 13 və 21 rəqəmi mənfi düşüncələrə daha çox yer verən bir quruluşa sahibdir. Bu xüsusiyyətləri olan insanlar özünü xarici dünyaya qapalı tutmağa meyilli insanlardır. Bir yerdən sonra tamaşaçı olmağı bir kənara qoyub xoşbəxt olmağı öyrənməlidirlər. 9 rəqəmi də 13 və 21 kimi öz dünyası var. Amma o xoşbəxtdir və özünə yetəcək bir məkana sahibdir.  O böyük gözləntilər insanı deyil. Onun sınağı içindəki xoşbəxtliyi başqalarıyla paylaşaraq artırmağı öyrənməkdir. 16 və 17 rəqəmi Bu rəqəmləri seçən insanlar istər ailə, istər həyat yoldaşı olsun yaxın münasibətlərdə ortaya çıxan çətinlikləri incələməli və özlərini dəyişdirməlidirlər. 16 rəqəmini seçən insanlar şantajlardan qorunma mövzusunda özünü inkişaf etdirməlidir. Xeyirxah xüsusiyyətindən sui-istifadə edilməməsi üçün diqqətli olmalıdır. 17 rəqəmi öz ayaqları üzərində durma gücünə sahibdir. Yanın münasibətlərdən gözləntisi çiçirdilməməli və insanlara azadlıq və özünü ifadə üçün fürsət yaratmalıdır. Onun sınağı özünə yetəcək bir fərq olmalı və yetərli durumda münasibət qurmağı öyrənməlidir. 14 və 20 rəqəmi 14 və 20 rəqəmini seçən insanlar çox emosional insanlardır. Hər ikisinin özünəməxsus bir yalnızlığı var. 14 rəqəmi emosional cəhətdən həssas olduqda tək qalmaq istəyər. Həyatının bu dönəmində özünü incinə bilə kimi hiss edir. O özünə uzadılan kömək əlini qəbul etməli və bu vəziyyətin keçici olduğunu bilməlidir. 20 rəqəmi zirvədə olmanın verdiyi yalnızlığı yaşayır. Amma özünü halından məmnun və uğurlu hesab edir. Özünü yaxşı hissetse belə vəziyyəti gözdən keçirməlidir. İnadkarlıq göstərməməli və başqalarının fikirlərinə də önəm verməlidir. 10 və 15 rəqəmi 10 və 15 rəqəmini seçən insanlar dünya ilə barışmış və xoşbəxt həyatları olan insanlardır. 10 rəqəmi öz dünyasının sərhədlərini tam olaraq müəyyən edib. O insanlarda uzaq durmasına baxmayaraq yaxşı bir müəllim və tərəfsiz bir müşahidəçidir. 15 rəqəmi Həyatın tam ortasında xoşbəxt olamağı öyrənmişdir. Əlindəkilərin qiymətini bilir. Yaxın çevrəsi ilə ünsiyyət halındadır. 8 rəqəmi özünə qapanmağı üstünlük verir. Heç kəsin baxmadığı uzaqlara baxdığı üçün bənzərsiz bir perspektivə sahibdir. Özünə ayırdığı yalnızlıq zamanı bitdiyi zaman çox gözəl işlər görə bilər. 

5-4-3-2-1  Metodu  Bu metodun ilk addımı gördüyünüz 5 şeyi tamamlamaqla başlayır.  Daha sonra eşitdiyiniz 4 şeyin fərqində olmağa çalışırsınız. Ardından toxunduğunuz və hiss etdiyiniz 3 şeyə dəqqətinizi vermək lazımdır.  Bu ayaqqabılarınızın içindəki ayaqlarınız və ya üzüyünüzün içindəki barmağınızı hiss etməyə qədər bir çox fərqli şeylər ola bilər. Daha sonra qoxusunu aldığınız 2 şeyi və dadını aldığınız 1 şeyin fərqində olmaqla çalışmanı tamamlayırıq.  Bunun üçün dərin bir nəfəs aldıqdan sonra sırayla, 5 əşya təsvir et. Ətrafında gördüyün 5 əşyanı təsvir edərək adlarını demək kifayətdir. 4 səs eşit.  Əgər musiqi dinləyirsənsə musiqini dayandır və eşitdiyin 4 səsi təsvir et. Musiqi səsindən uzqlaşa bilmirsənsə bu instrument də ola bilər. 4 instrument təsvir et. 3 şey hiss et. Burada toxunma hissini təsvir edirsən. Məsələn ayaqqabılarının içindəki ayaqlarını, stula oturan vücüd bölgəni, üzünə dəyən küləyi vs. hiss et. 2 şey qoxla.  Ətrafdan aldığın fərqli qoxuları təsvir et. Burnuna o anda tək bir qoxu gəlirsə, fərqli bir şeyi qoxlayaraq da təsvir edə bilərsən.  Əgər burnun tutulubsa sevdiyin bir çiçəyi və ya yeməyi xəyalında canlandıra bilərsən. 1 şeyin dadına bax.   Ağzının içində o ankı dadı təsvir edə bilər və ya bir yudum su içə bilərsən.  Diqqətimizi duyğulara vermək indiki ana qayıtmağımızı təmin edir, əşyaları saymaq mənfi düşüncələrimizin arasına girərək, sıxıntılarımızdan uzaqlaşmağa kömək edir. 

Son zamanlarda çox sıx-sıx eşidilməyə başlanan əsasən də sosyal medyanın istifadəsinin artdığı zaman yayılan Ghosting nədir? Necə baş verir? Sosyal medyanın və müxtəlif tanışlıq saytlarının istifadəsinə başlamaqla birlikdə tanışlıq, flört etmə daha asan bir hal olmağa başladı. Yaxın dost və ya tanışı vasitəsiylə instagramda, getdiyiniz bi məkanda ya da hər hansı bir yerdə tanışmış ola bilərsiniz. İlk baxışda xoş enerji, səmimi söhbət, zafatcıl ünsiyyət və s.. Telefon nömrələri alındı, mesajlar atıldı, yoxlamalar başlanıldı. Görüşmə üçün vaxt təyin edildi.. Görüşüldü, danışıldı.. Birlikdə çox gözəl zaman keçirdiniz və xoşbəxt ayrıldınız. Təkrar görüşmə üşün gün seçildi təkrar görüşdünüz bu dəfə daha yaxın münasibət əl-ələ tutdunuz.. Qırılma nöqtəsi bundan sonra başlayır. Bir neçə həftə vəya ay sonra bir ya da iki gözəl görüşmə sonrası tam bu dəfə oldu, kimyamız tutdu artıq xoşbəxtlik mənim də qapımı döydü dediyiniz an... qarşı tərəf fərqli davranmağa başlayır. Axtaran, soruşan o zarafatcıl adam ortada yoxdur. Ardında isə çaşmış, özgüvəni zədələnmiş, tükənmiş birini qoyur.  Romantik münasibətlərdə sağlam bir başlanğıc üçün sağlam təməl və ünsiyyət bacarıqları lazımdır. Amma bəzən tərəflərdən biri danışmaq istəmir və ortadan yox olur. Bu ortadan yox olma situasiyasını izah edən bir termin vardır. Bu 2000-cə ilin ortalarından istifadə edilməyə başlanan Ghostingdir. Bəzən münasibətlərdə tərəflərdən biri heç bir səbəb göstərmədən birdən-birə ortadan yox olaraq münasibəti bitir. Və partnyorunun nə zəng nə də mesajlarına cavab vermir. Görməzdən gəlmək kimi hiss edilən bu vəziyyət münasibətlərdə ghosting olaraq adlandırılır. Ghosting əvvəlcə rəddedilmə və ya tərkedilmə kimi düşünülə bilir. Ghostingə uğrayan şəxs qız vəya oğlan səssizlik səbəbiylə münasibətin bitib bitmədiyinə də əmin ola bilmir. 2018-ci ildə edilmiş bir araşdırmaya görə insanların təxminən 25%-i həyatlarının müxtəlif zamanlarında ghostingə məruz qalırlar. Əsasən 18-29 yaşındakı insanlar bu vəziyyətlə dah sıx qarşılaşırlar. Ghostingin səbəbləri nələrdir? 1.      Qorxu- İnsanların bir qismi yeni bir insan tanımaqdan, emosional münasibətlərdən qorxa bilirlər. Bu səbəbdən işlər çox dərinləşmədən ortadan yox olurlar. 2.      Bir nəticənin olmaması- Birinə ayrılmaq istədiyinizi deyəndə mənfi vəya müsbət bir reaksiya ilə qarşılaşırsınız. Ghosting tətbiq edən insan bunlarla yəni ayrılma səbəbini açıqlamaqla məşğul olmaq istəmir. 3.      Öz xeyirini güdmək- Bəzi münasibətlər bizə mənfi təsir edə bilər. Belə vəziyyətlərdə ayrılmaq açıqlamsı etmədən sadəcə uzaqlaşa bilərsiniz. Bu özü bir ghostindir. 4.      Münasibətin gətirdiyi məsuliyyətdən qaçma- Biriyə tanışdığınız zaman ilk başda olan həyəcan zamanla yerini qorxuya verə bilər. Bu vəziyyətdə bağlanmaqdan qorxan insanlar da ghosting tətbiq edə bilər. Ghosting`ə məruz qalmanın əlamətləri 1.      Zənglərə sıx-sıx cavab verilmirsə- Bəzən telefona zəng çatmaya vəya məşğul ola bilər. Amma partnyorunuz sıx-sıx ortadan yox olursa və zənglərinizi uzun müddət cavabsız qoyursa buna diqqət etmək lazımdır. 2.      Münasibətinizdə dəyişiklik varsa- Münasibətinizin təkrarlanmasının qarşısını almalısınız. Əgər münasibət hər zamankı kimi deyilsə və aranızda bir məsafə olduğunu düşünürsünüzsə bunun üstündə düşünmək lazımdır 3.      İkinizdən birinin həyatında böyük bir problem varsa-  Partnyorunuzun vəya sizin həyatında yolunda getməyən birşeylər olduğu zaman tək qalmaq və problemə fokuslanmaq istəyə bilərsiniz. Fiziki və ya emosional məsafə artdıqca ayaq uydurmaq imkansız görünə bilər. Bu səbələ ghosting qaçınılmaz bir yol kimi gələ bilər.  Ghosting’i uğradıqda edilməlidir? Əgər partnyorunuz tərəfindən ghostingə məruz qaldığınızı düşünürsünüzsə, israr etmək yerinə vəziyyəti qəbul edib uzaqlaşmaq daha yaxşı nəticə verə bilər. Münasibətin başlanğıcında olsanız belə,  belə bir durumun sizdə yaradacağı emosional təsir böyük ola bilər. Ghosting özgüvəninizə mənfi təsir edə bilər. Bu vəziyyətdə edəcəyiniz bir neçə yol var. Sərhədlərinizi müəyyən edin- Duyğularınıza diqqət edin və yaşadığınız bu vəziyyətlə bağlı özünüzə sərhədlər qoyun. Hər gün onun sosyal hesablarına baxmaq vəya ondan mesaj gözləmək yerinə özünüzə qarşı dürüst olun və onunla bağlı mövzuları düşünməkdən uzaqlaşın. Özünüzü günahlandırmayın- Partnyorunuzun nə səbəbə münasibəti bitirdiyinə dair əlinizdə heç bir dəlil yoxdur. Buna görə də ağlınızda fərqli senariyalar qurub özünüzü günahlandırmayın. Əlbəttə ki, bir cavab axtarışındasınız amma özünüzü günahlandıraraq daha fərqlə senariyalarla emosional olaraq daha çox zerər görə bilərsiniz. Onun üçün bir zaman məhdudiyyəti qoyun- Bir neçə gün və ya həftə ondan xəbər almadınız gözləməkdən yoruldunuz mu O zaman ona bu vəziyyətlə bağlı bir mesaj yaza bilərsiniz. “Gələcək hftə içində səndən bir mesaj və ya zəng gözləyirəm” şəklində. Yenə də yazmadığı təqdirdə münasibətin bittiyini düşünə bilərsiniz. Bunu düşünmək çətin olsa belə bu kontrolun sizdə olduğunu hiss etdirir. Duyğularınızla üzləşin- Belə bir vəziyyətdə mütləq duyğularınızla üzləşməlisiniz. Üzüntünüzdən qaçmaq üçün pis vərdişlər qazanmaqdansa bütün üzüntünüzlə üzləşin. Duyğularınızı yazaraq vəya dostlarınızla paylaşaraq bunu edə bilərsiniz.

Kokoloji şəxsiyyət testinin əsası psixologiya professoru Isamu Saito və Tadahiko Nagao tərəfindən qoyulmuşdur. Bu testə təməli psioloji faktlara əsaslanan bir növ  özünü kəşf etmə oyunu da deyə bilərik. Başlamadan öncə kiçik bir xatırlatma,      Ağlınıza ilk gələn cavabı qeyd edin Cavabları təxmin etməyə çalışmayın Özünüzə qarşı dürüst olun Test 1.  Məhkəmə salonunda çəkilən bir filmdə aktyorsunuz. Aşağıdakılardan hansını oynayardınız? a. Vəkil b.Dedektiv c. Cinayətkar d. Şahid Cavablar Aktyor sizin sosyal mənliyinizi və ətrafa sərgilədiyin üzünüzü təmsil edir. Seçdiyiniz rol isə kriz anında necə reaksiya verdiyinizi izah edir. a.  Ən çətin vəziyyətdə belə soyuqqanlısınız və sizi tər tökən görmək mümkün deyil. Lakin gərgin durumlarda ortaya çıxan başqa bir mənliyiniz də var. Məhdudiyyətləri unudacaq qədər od püskürən və lazım gələrsə partlamağa hazır bir savaşçısınız.Bu soyuqqanlılıq və atəşlilik sizi hər zaman ən ümidsiz vəziyyətlərdə belə düzlüyə çıxarır. b. Xaos və qarışıqlıq sizə təsir etmir. Başqaları özünü itirəndə belə siz sakit düşünə bilirsiniz. Ətrafınızdakılar bu xüsusiyyətinizə hörmət edir və çətin vəziyyətdə qaldıqda sizdən kömək istəyirlər. c.  İlk baxışda güclü və laqeyd görünsəniz də, əslində mübarizəni sonuna qədər aparmaq üçün gücünüz kifayət etmir. İşlər çətinləşdikcə, təşvişə düşür vaxt itirirsiniz, problemləri həll etmək yerinə özünüzü danlamağa başlayırsınız. Edə biləcəyiniz ən yaxşı şey problemlərinizi praktik yolla həll edə bilən daha təcrübəli biri ilə əməkdaşlıq etməkdir. d. Hər vəziyyətdə uyumlu və yardımsevər olaraq görünsəniz də, başqalarını razı salmaq üçün sərf etdiyiniz enerji sizi bir o qədər yorur. Hər kəslə hər zaman yaxşı keçinmək istəyi tutarsız hətta güvənilməyəcək birinə çevirir. Hərəkətləriniz başqalarını xoşbəxt vəya bədbəxt edib etmədiyini düşünməyi bir kənara qoymalısınız. Özünüzü sübut etməniz gərəkən tək insan özünüzsünüz. Uzm Psixoloq Gülnarə Muxtarova

Autizm fərqindəlik günü autizmlə bağlı dünya miqyasında olan problemlər və  həlli yolları, autizmlə bağlı tədqiqatlar aparılmasına təşviq, erkən diaqnoz üçün müalicə metodlarını genişləndirmək üçün BMT tərəfindən elan olunmuşdur. Autizm anadangəlmə vəya həyatın ilk illərində meydana gələn başqaları ilə  ünsiyyətə mane olan mürəkkəb bir neyro-ekstremal xəstəlik kimi təsvir olunur. Autizm ən tez 8 aylıq ikən özünü göstərir. Dəqiq klinik diaqnoz üçün 3 yaşını gözləmək lazımdır. Autizmin ən çox bilinən əlamətləri: Göz təması qura bilməmək,   Yaşıdları ilə oynamaqda çətinlik çəkmək,  Başqaları ilə əyləncə, maraq və müvəffəqiyəti paylaşmada laqeyidlik, Empatiyanın olmaması, autistik insanlar başqalarının ağrı və kədər kimi hislərini başa düşməkdə çətinlik çəkə bilərlər, Nitq inkişafının ləngiməsi autistiklərin % 40 i heç vaxt danışmır Qəlibləşməş və təkrarlanan nitq, Eyni işləri görməkdə israrcı olmaq, Qarşısındakının fikrini başa düşməkdə çətinlik çəkir. Məsələn, zarafat məqsədli ifadələri başa düşə bilmirlər sözləri qavrayır və başa düşür amma nə demək olduğunu başa düşə bilmirlər. Hal-hazırda autizmin müalicəsi üçün vahid bir müalicə metodu yoxdur. Amma simptomları minimuma endirmək və bacarıqlarını artırmaq üçün bir çox yol var. Autizmlər doğru müalicə və müdaxilələrlə bütün bacarıq və qabiliyyətlərini istifadə etmək şansına sahibdirlər. Müalicə və müdxilələr hər bir insan üçün fərqlidir. Hətta bəzi hallarda müalicə autizmli insanlara normal insanlar kimi həyatını yaşamağa kömək edə bilər. Bu məqsədlə xüsusi davranış təhsili və müalicə tətbiq olunur. Nitq inkişafına yönəlik müalicə, motor  qabiliyyətlərini artırmaq üçün terapiya və sosial ünsiyyət bacarıqlarına yiyələnmək üçün tətbiq olunan müalicə üsulları arasındadır.  Uzm Psixoloq Gülnarə Muxtarova 

Səsdən nifrət etmək kimi bilinən bu xəstəlik 2001-ci ildə Jastreboff tərəfindən aşkar edilmişdir. Öskürək, xoruldamaq, yemək yemək, saqqız çeynəmək, nəfəs almaq, diş fırşalamq, dırnaq kəsmək, asqırmaq, gülmək, əsnəmək, danışmaq və.s kimi gündəlik həyatta sıx-sıx qarşılaşılan səslərdən narahat olan hətta əsəbləşən insanların narahatlığı misofoniya olaraq adlandırılır. Bu xəstəliyin səbəbi tam olaraq bilinməsə də, nevroloji ve psixoloji bir pozuntu olaraq adlandırılan xəstəliyə beynin frontal lobundakı fərqliliklərdən qaynaqalandığı düşünülür. Xəstələr ətraf mühitdəki səslərdən o qədər narahat olurlar ki, bir müddət sonra həyattan uzaqlaşmağa və yalnızlaşmağa başlayırlar. Misofoniya Əlamətləri Nələrdir? Misofoniya xəstələri yalnız yüksək və aritmik səslərə qarşı deyil, bəzən aşağı tonda olan səslərə qarşı da həssas ola bilirlər. Ümumiyyetle yemek yemek sesi, asqırmaq səsi, diş fırşalamaq səsi kimi qıcıqlandırıcı bir ses ilə ortaya çıxan misofoniya xəstəliyinin əlamətləri sosyal bir krampa bənzəyir. Xəstələr bu növ səslərə qarşı bəzən şiddətli aqresiv davranışlar göstərə bilirlər. Bunlar hansı səslərdir,? 1.Tum, cips veya popkorn yeyərkən ortaya çıxan səslərdən əsəbləşmək 2.Uşaq ağlama səsinə qarşı təhamülsüzlük 3.Evdə, işdə vəya məktəbdə ayağın ritmik bir şəkildə yerə vəya hansısa bir əşyaya vurulmasından narahat olmaq 4.Gündüz ətrafdan gələn səslərdən (maşın siqnalı), gərginlik hissi keçirmək 5.Səslərdən narahat olmamaq üçün evdən çıxmamaq və sosiallaşmaqdan mühitdən uzaqlaşma  Bu  və buna oxşar narahatlıqlar hərkəsdə ola bilər amma misofoniya xəstələri ətrafdakı səslərə qarşı aşırı reaksiya verirlər. Misofoniyanın Səbəblər Nələrdir?  Misofoniya xəstələyə ələ bağlı əvvəlki araşdırmalar göstərir ki, xəstəliyin eşitmə və qavrayış pozuntusu ilə əlaqəli olduğu irəli sürülmüşdür.  Ancaq daha sonra xəstəliyin psixoloji bir simptom olduğu təsdiqlənmişdir. Misofoniya xəstələrində aparılan beyin görüntüləmə ( neyroimaziya) anterior instalt korteksində anormal fəaliyyətlərin baş verdiyini və xəstələrin ətraf səslərə verdiyi reaksiyalarda fərqlər müşahidə olunmuşdur. İnsanın sosial funsionallığını və həyat keyfiyyətini pozan bir xəstəlik olan Misofoniya, ümumiyyətlə yeniyetməlik yaşlarında başlasa da, tam diaqnozun qoyulması 30-lu yaşlara qədər davam edə bilir. İnsanlar səslərdən yaranan narahatçılığı xəstəlik olaraq görmədikləri üçün müalicəyə getmirlər və özləri öhtəsindən gəlməyə çalışırlar. Misofoniyanın Müalicəsi  Bu xəstəlik üçün dəqiq bir müalicə metodu olmasa da araşdırmalar davam edir. Misofoniyanın müalicəsi üçün xəstəliyə səbəb olan vəziyyətlər və insanın sahib olduğu və yaşadığı narahatlıqlar araşdırılmalıdır. Əvvəlcə xəstənin səslərə həssas münasibətinin səbəbləri araşdırılmalı və şəxsin qavrayış probleminin aradan qaldırılması üçün lazımi təlqinlər verilməlidir. Psixoloji dəstək almayan xəstələr ailə və yaxın çevrəsi ilə ünsiyyət qurmaqda çətinlik çəkirlər. İnsanı səsə deyil, hadisələrə yönəltməyə imkan verən müalicə sayəsində xəstəliyi aradan qaldırmaq mümkündür. Məsələn yemək zamanı ortaya çıxan çəngəl bıçaq səslərinə deyil, yeməyin dadına diqqət yetirməyi təklif etmək insanın özünü daha yaxşı hiss etməsinə səbəb olur. Uzm.Psixoloq Gülnarə Muxtarova 

“CBT- özünü daha yaxşı hiss etmək istəyən insanlara yardımcı olmaq üçün möhtəşəm bir müalicə metodudur” ( British Medical Journal, 2000). CBT nin əsası 1960-cı ildə Amerikan Psixiatrı Aaron T. Beck tərəfindən qoyulmuş və bu günə qədər geniş istifadə edilməktədir. Avropada son 10-20 il ərzində heç bir dərman istifadəsi tələb olunmadığı üçün və qısa müddətdə çox yaxşı nəticələr verdiyi üçün geniş istifadə olunur. Koqnitiv Bihevioral Terapiya bir psixoterapiya növüdür. İnsanın davranış və duyğularını araşdıran psixoloji modellərdən istifadə edilərək hazırlanmışdır. CBT-duyğusal və davranış çətinliklərinin yaşandığı vəziyyətlərdə düşüncə duyğu və davranış arasındakı əlaqənin bəzi yalnış inanclara yol açdığını və fərdin bu istiqamətdə şərtlənməsinə səbəb olduğunu bildirir. Bu zaman fərd bu inanclara görə sevilmədiyini, dəyərləndirilmədiyini və uğursuz olduğunu düşünə bilər. Bu şəkildə düşünən bir şəxs emosional olaraq daha çox xoşagəlməz hisslər keçirə bilər və özünə qapana bilər. Bu yöndə CBT mənfi inkişaf edən vəziyyəti və əlaqəli inanc sistemini kəşf edərək bu inanc sisteminin emosiyalara və davranışlara necə əks oldunduğunu göstərmək məqsədi daşımaqdadır. Koqnitiv Bihevioral Terapiyanin İstifadəsi Hazırda Koqnitiv terapiya ən çox istifadə olunan psixoterapiya növüdür. Terapiya zamanı psixoloq/ psixiyatr ve pasient aktiv şəkildə işləyir. Bir grup halında çalışaraq yaşanan çətinliklərin təfərrüatları öyrənilir. Məsələn; insanlar arasında danışarkən səs tonunu tənzimləməkdə çətinlik çəkən, insanlarla ünsiyyət qurmaqdan utanan zaman ağlına müəyyən fikirlər gəlir: “ Heç kəs məni eşətməyəcək, yenə səsim çıxmayacaq, səhv bir söz desəm rüsvay olacağam, mənim təqdimatımı heş kəs bəyənməyəcək və s”. Bu şəkildə düşüncələr güclü narahatlıq hissi ilə müşayət oluna bilər. Bu narahatlıq hissi tez-tez özünü ağız quruması, tərləmə, ürək döyüntüsü, sürətli nəfəs kimi fizioloji simptomlarla da göstərməktədir. Bu zaman Koqnitiv Bihevioral Terapiya bildirir ki, prosesi tətikləyən şey düşüncə tərzidir. Fərdin ağlından keçən fikirlər onun duyğularına və nəticədə davranışlarına da təsir edir. Dəsfunksional düşüncələri hadisə-düşüncə-emosiya– davranış ilə əlaqələndirərək daha real olanlarla əvəz etmək Koqnitiv Terapiyanin əsas məqsədlərindəndir. Terapiya prosesində əsas hədəf şəxsin funsionallığını pozan qəlibləşmiş düşüncə tərzini tanımağa yönəlir. Bu inancların necə formalaşdığı və necə dəyişdirilə biləcəyi müzakirə olunur. Yalnış vəya disfunsiyalı düşüncə tərzindən qurtulmaq üçün müxtəlif tapşırıqlar verilir. Pasientdən köhnə disfunsiyalı düşüncə və davranış tərzini funsiyonal davranış nümunələri ilə əvəz etməsi nəzərdə tutulur.   CBT Hansı Psixoloji Problemlərin Həllində İşə Yarayır? Koqnitiv Bihevioral Terapiyanın uşaq və yenəyetmələrdə istifadəsi olduqca effektiv nəticələr verməkdədir. Ümumilikdə; 1.      Obsesif-Kompulsif Pozuntu 2.      Panik Atak 3.      Post Travmatik Stress Pozuntusu 4.      Depressiya 5.      Şəxsiyyət Pozuntuları 6.      Yuxu və Yemək Pozuntuları 7.      Bipolyar Pozuntu 8.      Fobiyalar 9.      Davranış Pozuntuları 10.   Şiddət və Aqressiy kimi psixoloji problemlərin də müaləcəsində olduqca yaxşı nəticələr verdiyi təsdiqlənmişdir. CBT’ də Terapiya Müddəti Nə Qədərdir? Fərdin müraciətinin səbəbi, simptomların intensivliyi, psixopotologiyanın növü, meydana gəlmə səbəbi, davam edən stress faktorları, fərdin anlayışı, problemini dərk etməsi kimi faktorlar müddəti  müəyyən edə bilir. Ortalama 8-10 seansda gözlə görülə biləcək dərəcədə simptomlar ciddi bir şəkildə yumuşala vəya ortadan qalxa bilər. Ancaq terapiyanı bitirmək terapiyanı başlamaq kimi həm psixoloqun həm də pasientin razılığı ilə həyata keçirildikdə daha müsbət nəticə əldə edilir. Psixoterapiyanın əsas məqsədi simptomların yox olmasıyla birlikdə, fərdin daimi davranış dəyişikliyi qazanması və inanc sistemi ilə əlaqəli düşüncə tərzinin fərqində olmasıdır. Müəllif:Uzman Psixoloq Gülnarə Muxtarova