Psixoloji Xəbər

Zamanın sürəti

Zamanın sürətlə keçməsi qarşısında edilməli olan “an"ı, “indi"ni yaşamaqdır.  Amma bu, Epikürçü mənada “an”da yaşamaq deyil.Zamanın axını qarşısında “anı” dəyərləndirməkdir. Lakin bunu təbii ki, stoik əxlaqının prinsiplərinə uyğun etməkdir. Misal olaraq:  Macrus,zamanın sürətli axınını "İnsanın uçarkən görüb valeh olduğu bir sərçənin sürətlə qanad çırpıb yoxa çıxması"na bənzədirmiş..

Böyük bir zəlzələ sonrası insan psixikası

Psixoloq.az bildirir ki, bu barədə Humel psixologiya mərkəzinin psixoloqu Sevil Bağırova mərkəzin rəsmi səhifəsində bu barədə danışıb.Məqaləni sizlərə təqdim edirilk  Zəlzələ kimi təbii fəlakətə məruz qalan insanlarda fiziki və emosional stress özünü göstərə bilər. Fiziki stressin əsas simptomları; baş gicəllənməsi, ürək döyüntüsünün artması, ürək bulanması, qusma, iştahda böyük ölçüdə azalmalar, yuxu pozuntuları, əl və ayaqlarda uyuşmalar, nəfəs darlığı şəklində özünü göstərir. Emosional stressin göstəriciləri; müəmma, donuqluq, şok və inkar halı, qorxu, narahatlıq, çarəsizlik, günahkarlıq, bədbinlik, dini inanclarda dəyişiklik, özünə və başqalarına güvənsizlik, hissiyyatsızlaşma, zəlzələni xatırladacaq hər şeydən qaçmaq, ən kiçik səslərdən diksinmə, məkan və zaman anlayışlarının itirilməsi, zəlzələyə aid görüntü və səslərin tez-tez canlanması şəklində ola bilər. Zəlzələlər, digər təbii fəlakətlər kimi şəxslərə, ailələrə və eyni zamanda bütün cəmiyyətə təsir edən ağrılı hadisələrdir. Bu hadisələrə məruz qalmaq, onları fiziki olaraq yaşayanlarda olduğu kimi “izləyici” olaraq məruz qalanlarda da oxşar təsirlər yarada bilər. Hər bir şəxs bu hadisələrə məruz qaldığı hadisənin böyüklüyünə, mədəni fərqlərinə, keçmiş təcrübələrinə, daha əvvəl belə travmatik hadisələri yaşayıb yaşamadığına, başqalarından dəstək alıb almadığına, yaşı və daha bir çox səbəbə bağlı olaraq fərqli reaksiyalar verir. Bəzi insanlarda qısa vaxt ərzində bu simptomlar aradan qalxsa da, bəzilərində zamanla posttravmatik stress pozuntusu, təşviş pozuntuları, depressiya simptomları özünü göstərə bilir. Posttravmatik stress pozuntusu uzun illər sürə bilən və şəxsin ciddi əmək qabiliyyəti itkisinə yol açan pozuntudur. Zəlzələ hadisəsindən sonra bu dövrü daha az zərər ilə keçirə bilmənizə kömək edəcək bəzi üsullar: İtkiləriniz üçün yas tutma və üzüntünüzü yaşamanıza izn vermək Günlük rutin fəaliyətləri bacardığınız qədər davam etdirmək Zərərli vərdişlərdən uzaq durmaq Ev, iş, yaşantıda bəzi dəyişiklərin ola biləcəyini bilmək və qəbul etmək Sığınacaq, yemək, yuxu kimi təməl ehtiyacları qarşıladıqdan sonra digər insanlar ilə təmas qurmağa çalışmaq Yaxınlarınızla bir arada olmaq və yaşadıqlarınızı danışmaq Yaşadığınız duyğuların zamanla azalacağının fərqində olmaq Mənfi emosiyalar içərisində olduğun anda, ayaqlarını yerə möhkəm sıxmaq və döşəməni hiss etməyə çalışmaq Nəfəs texnikalarından istifadə etmək İndiki halda bədənində nə hiss etdiyinə diqqət etmək Ətrafında olan və sənə stress yaratmayacaq şeyləri saymaq Əzələ rahatlatma texnikalarından istifadə etməkÖzünü bağlayıb güvənli hiss etdiyin bir yerdə xəyal etmək. Vaxt keçdikcə narahatlıqlarınızın azalmadığını, gündəlik həyatınıza təsir etməyə başladığını, özünüzə ya da başqa birinə zərər vermə fikirlərinizin yarandığını hiss edərsinizsə, psixolojik dəstək ala biləcəyiniz qurumlara baş vura bilərsiniz. Müəllif:Psixoloq Sevil Bağırova 

Gözələ baxmaq sağlamlığa ziyanmış

İspaniyada aparılan araşdırma nəticəsində məlum olmuşdur ki, gözəl qadınlar ilə kişilərin psixi sağlamlığı arasında maraqlı əlaqə vardır.Yaz aylarında aparılan araşdırma kişi psixologiyasının maraqlı nüanslarını ortaya çıxarmışdır. Gözəl, "baxmağa doymadığımız” qadınlar psixi səhhətimizə ziyanmış...Tətqiqat İspaniyada Valensiya Universitetində 84 kişi üzərində aparılıb. Eksperiment zamanı tətqiqatın məğzinin nə olduğunu bilməyən iştirakçı kişilər ayrı ayrı vaxtlarda tək-tək Sudoku həll etmək üçün bir otağa salınır. Hər bir iştirakçı otaqda ilk öncə bir kişi ilə, sonra isə gözəl bir xanımla bir müddət yalnız buraxılır. Hər müddətin sonunda iştirakçılardan ağız suyu nümunəsi götürülür.Öz həmcinsi ilə eyni otaqda olan zaman iştirakçının kortizol səviyyəsi dəyişmədiyi halda, bir xanımla otaqda olan zaman isə ifrat dərəcədə artdığı aşkar olundu.Şüuraltı olaraq "gözəl birinə sahib olmaq lazımdır” istəyini daşıyan kişilər, əldə edə bilməyəcəkləri bir qadınla eyni mühitdə olduqlarında həyəcana qapılırlar və təşviş keçirirlər. Bu da hormonal disbalansa gətirib çıxarır.Ən sonda isə yüksək kortizol səviyyəsinin ürək problemlərinə yol aça biləcəyi də xüsusilə qeyd olunmuşdur. Psixoloq Mikayıl Əli

Ringelman effekti -Belə duşünməniz bu effektə səbəb ola bilər və siz ...

Ringelman effekti ( Sosial tənbəllik) Psixoloq.az bildirir ki ,ümumiyyətlə, insanlar çox insandan ibarət olan böyük qrupların daha çox iş bacardığını düşünürlər. Bu əksər məsələlərdə belə olsa da, ancaq Ringelman effekti bunun əksinə, daha çox insan olduqda insanların daha çox tənbəllik etdiyini söyləyir. Buna səbəb olacaq məsələlərdən biri də daha çox insanın içərisində onun işinin qiymətləndirilməsinin çətin olmasıdır. Ən sadə səbəblərindən biri isə insanların "Başqaları işi görür, mənim işləməyimə nə ehtiyac var? " deyə düşünməsidir.Bu haqda ilk dəfə 1913-cü ildə Max Rigelman araşdırmışdır. O,insanlarda belə qəribə hal müşahidə etmişdir ki, qrupda insanların sayı artdıqca onlar öz güclərindən daha az istifadə edirlər.Bu fikri müxtəlif eksperimentlər keçirərək təsdiq etmişdir. Bu eksperimentlərdən biri də belə olmuşdur: Ən adi insanları götürür, onlara müəyyən bir çəkidə ağırlıq qaldırmalarını tapşırırdılar.Məsələn, bir adama qaldıra biləcəyi maksimal çəkini tapşırırdılar. Sonra bu insanları qrup halında toplayırdılar: əvvəl iki nəfər, sonra üç, dörd və s.İlkin gözlənti belə idi ki, əgər bir adam 100 kq. çəkini qaldıra bilərdisə, iki nəfər 200 kq. və ya daha artıq qaldırmalı idi. Ancaq iki insan öz individual göstəricilərinin yalnız 93 faizini qaldırdı. Səkkiz nəfər isə 49 faizini.Sosial tənbəlliyin daha bir maraqlı tərəfi isə hər cəmiyyətdə fərqli dərəcədə görülməyidir. 1985 ci ildə Tayvanlı və Amerikalı tələbələrim tək başına və qrup halında işdəki performanslarını ölçdükdə, qrup halında işləyərkən Amerikalı təlbələrin tənbəllik etdiklərini görmüşlər, Tayvanlı tələbələrin isə qrup halında işləyərkən daha yüksək performans göstərdikləri məlum olmuşdur. Aybəniz Rəsullu 

Mükəmməlliyətçilik və yuxusuzluq

Mükəmməlliyətçilər gecə yatarkən yuxu rahatlığının mükəmməl olmadığını fərq edə bilərlər. Tədqiqatlar mükəmməllik və yuxusuzluq arasındakı əlaqəni, habelə bu əlaqənin niyə mövcudluğunu vurğulayır. Keçən il bir yuxu laboratoriyasında gecələyən 334 insanın bir araşdırması, daha yüksək mükəmməlliyətçiliyi olanların gecə saatlarında daha tez oyandıqlarını və yuxu keyfiyyətinin azaldığını müəyyən etdi. Bu tapıntılar araşdırma müəlliflərini "mükəmməlliyin yüksək səviyyədə olması kəskin stres amilləri fonunda yuxu pozğunluğuna məruz qalan insanları həssas edə bilər" qənaətinə gəldi, lakin mükəmməlliyin və yuxusuzluğun niyə əlaqəli ola biləcəyi sualına qapını açıq buraxdı. Bunun mümkün səbəblərindən biri mükəmməl olan insanların daha çox stres altında olmasıdır. Emosiyaların tənzimlənməsindəki stres və çətinliklər, mükəmməllik səviyyəsinin daha yüksək olduğu insanlar arasında yuxu pozğunluğunu nəzərə ala bilər. Digər tədqiqatlar narahatlığın mükəmməllik meylləri ilə yuxusuz gecələr arasında itirilmiş bir əlaqə olduğunu irəli sürdü. Psixologiyada Frontiers-də yayımlanan bir araşdırma, perfeksionizmin yuxuya təsir göstərə biləcəyi ilə bağlı daha konkret ipuçlarını təqdim etdi. İsveçrədəki tədqiqatçılar, "Düşməyin çox Qüsursuz" adlı bir məqaləsində, mükəmməllik mütəxəssislərinin xüsusilə "nə olursa olsun" düşüncəsinə sahib olduqlarını və buna görə yuxuya getdiklərini söylədi. Başqa sözlə; Mükəmməl mütəxəssislər əvvəl etdikləri hər hansı bir davranışdan peşman olduqlarını, günah etdiyini və ya utandığını dinc bir gecənin qapılarını bağlayırlar. Bu fərziyyəni sınayan tədqiqatçılar, mükəmməlliyin iki tərəfi, xüsusən yuxusuzluqla sıx əlaqəli olduqlarını müəyyən etdilər. Keçmiş səhvlərlə məşğul olmaq və kiminsə hərəkətlərindən şübhələnmək. Bu işdə həqiqətən maraqlı olan odur ki, perfeksionizm stres səbəbiylə yuxusuzluqla əlaqəli olmaqdansa, perfeksionizmi yuxusuzluqla əlaqələndirən mümkün bir mexanizmə daha aydın bir işıq salır. Başqa bir aydın başa düşülən vəziyyət, mükəmməl olmağa çalışmağın nəticələri, xüsusən yuxuda, qüsursuz olmağın nəticələrindən daha pis ola bilər.

Özünüzü reallaşdırma - Maslowun "ehtiyaclar iyerarxiyasının piramidası"

Psixoloq.az bildirir ki, daxili dünyamız və psixoloji vəziyyətimiz xarici dünya ilə münasibətlərimizi müəyyən edən ən vacib amillərdən biridir. Özlərindən və həyatlarından narazı olan insanlar bu narazılığı kənara əks etdirəcəklər. Xarici dünya ilə münasibətlərimizə müsbət təsir edən məsələlərdən biri də reallaşma səviyyəmizdir. Beləliklə, özünü dərk etmək nə deməkdir və nə üçün vacibdir? 20-ci əsrdə özünü dərk etmə anlayışını təqdim edən ilk şəxs  Kurt Qoldşteyn idi. Ancaq bu gün özünü tanıtma məsələsinə gəldikdə, ağla gələn ilk adlardan biri Amerikalı psixoloq Abraham Maslowdur. Maslow (1943) ehtiyacları müəyyən bir qaydada qoyaraq "Ehtiyaclar Piramidasının Hiyerarşisini" yaratdı. Bu piramida içərisində insanın təməl ehtiyacları nisbi əhəmiyyətə görə iyerarxik qaydada təşkil edilir. Maslow-un ehtiyacları iyerarxiyası 5 əsas kateqoriyaya bölünür: 1-Fizioloji ehtiyaclar: Aclıq, susuzluq və buna bənzər həyati ehtiyaclar 2-Təhlükəsizliyə ehtiyac: Xarici dünyadan gələn təhlükələrdən qorunmaq 3-Sevgiyə ehtiyac / Sevgi: Sevilmək, sevilmək, ailə, dostluq və mənsubiyyət kimi sosial ehtiyaclar. 4-Dəyərə ehtiyac: özünə hörmət və insana hörmət, güc, etibar, nüfuz. 5-Özünü reallaşdırma: Potensialı, şəxsi məmnuniyyəti, şəxsi uğurunuzu açmaq (Maslow, 1943a) Self-aktuallaşdırma "Ehtiyaclar Hiyerarşi Piramidasının" başında. Maslow özünü aktuallaşdırmanı ehtiyaclar iyerarxiyasının vacib elementi olaraq görür. Maslowun fikrincə, özünü dərk etmək insanın potensialını öz mahiyyətində ortaya qoyur və bu potensialdan ən mükəmməl şəkildə istifadə edir (Maslow, 1969). Sizi maraqlandıra bilər: İçindəki filizi tapın: Özünüzü edə biləcəyiniz qədər xoşbəxtsiniz Ədəbiyyatda özünü tanıdan zaman ağla gələn digər adlardan biri, Amerikalı psixoloq Carl Rogers, hər insanın özünü inkişafa aparan özünü tanıma meylinə sahib olduğunu irəli sürür. Rogers (1961) görə, özünü doğruldan insanlar, öz qabiliyyətlərini tam istifadə edən insanlardır və özünü reallaşdırma psixoloji sağlamlığın yuxarı səviyyəsidir (Kuzgun, 1972). Rogers, özünü dərk etmək və şərtsiz sevgi arasında üzvi bir əlaqənin olduğunu düşünür. Qeyri-şərtsiz məhəbbətin mənası budur ki, insan uşaqlıqdan özünü dəyərli hesab edir və varlığı ilə barışır. Özünü tanıtmaq anlayışı saysız-hesabsız tədqiqatçıların mövzusu olmuşdur. Məsələn, Jung özünü həyata keçirmə konsepsiyasına "fərdiləşdirmə" adlandırdığı şeylə yaxınlaşdı. Jung'a görə, fərdiləşdirmə, şəxsiyyətinə xas olan bütün cəhətləri əhatə etmək üçün bütöv olmaq və özü ilə inteqrasiya deməkdir (Palmer, 1997). Frankl (1985) bildirir ki, insan öz həyatının mənasını dərk etməyə cavabdehdir. Beləliklə, özünü tanıdan insanların bəzi əsas xüsusiyyətləri nələrdir? Maslow (1970) görə, özlərini dərk edən insanlar reallığı müsbət qəbul edə və qeyri-müəyyənliyə dözə bilərlər. Başqalarını və hadisələri olduğu kimi qəbul edirlər. Bu tip insanların duyğuları və davranışları səmimidir. Özünü göstərən insanlar yaradıcı və məhsuldardırlar və insanların ümumi xoşbəxtliyi ilə əlaqələndirirlər  Özünü tanıtma prosesi hər bir şəxs üçün fərqlidir. Bəziləri özlərini ana kimi dərk edə bilsələr də, digərləri yazmaqla özünü dərk edə bilər. Özünü tanıyan insan, insan varlığının zirvəsinə çatan və ola biləcəyi hər şeyə sahib olan insandır. Unutmaq olmaz ki, insanın zehni və mənəvi inkişafı lüks deyil, ehtiyacdır. Vücudumuzun minerallara və vitaminlərə ehtiyacı olduğu kimi, zehnimizin də inkişafı lazımdır. Bir insanın təməl ehtiyaclarını təmin etməsi kifayət olmaya bilər ki, özlərini xoşbəxt hiss etsin. Xoşbəxtliyə aparan yol, istedad, bilik və bacarıq baxımından özünü tam şəkildə göstərməklə yanaşı insanın əsas ehtiyaclarını ödəməkdir. Özünü dərk etmək dayanacaq deyil, ömürlük bir prosesdir. Özünü aktuallaşdırmaq haqqında daha çox məlumat əldə etmək istəyirsinizsə, Maslow və Rogers-in kitablarını oxuya və psixoloqların dəstəyini ala bilərsiniz.  Psixoloq.az

Üzük taxdığınız barmaq nədən xəbər verir?

Qədim zamanlarda üzük taxmaq müxtəlif mistik ritualların tərkib hissəsi olub. Bunlardan biri bu günümüzə qədər çatıb. Söhbət, təbii ki, nikah və sevgi simvolu olan nişan üzüyündən gedir. Psixoloqların fikrinə görə, üzüklərin taxılması (hansı barmağa taxılır, böyükdür yoxsa kiçikdir və s.) insanın xasiyyətindən xəbər verir.      Böyük barmaqda üzük  Psixoloq.az xəbər verir ki, məhz böyük barmağa üzük taxmağı xoşlayalar enerjili və emosional, hislərini gizlədə bilməyən, coşqun insanlar olur. Onlar əksər hallarda çox tərs olur, onlarla mübahisə etmək, onların fikrini dəyişmək, nəyə isə inandırmaq çətin məsələdir.   Bu insanlarlar cəsarətli və ürəkli olur, problemlərdən qaçmır, onları həll etməyə çalışır.   Baş barmağa əsasən kişilər üzük taxır. Lakin qadın bu barmağı tez-tez üzüklə bəzəyirsə, bu onun "kişi kimi" olmağına işarə edir.  İşarət barmaqda üzük Kral, imperator, kardinallar üzüyü məhz işarət barmağına taxırdı. Bunu tarixi şəxsiyyətlər təsvir edilmiş çoxsaylı tablolarda görmək mümkündür. İşarət barmağına tez-tez üzük taxan insanlar hakimlik etməyi, digərlərini özünə tabe etməyi sevirlər. Onlar özünə inanan və iradəli olurlar, hər zaman vəzifədə olmağa, insanları idarə etməyə çalışırlar. İşarət barmağına taxılan üzük nə qədər böyükdürsə, bu xüsusiyyətlər də bir o qədər ifadə olunmuş olur. Onlar məsləhət verməyi xoşlayırlar, bəzən insanlara yuxarıdan aşağı baxırlar.  Orta barmaqda üzük Bu insanlar qismətə, bəxtə, karmaya çox inanır, fatalist olurlar. Onların bir çoxu özündən razı olur, özünü digər insanlardan daha üstün hesab edirlər, özünü tərifləməyə sevirlər. Problemlərlə üzləşəndə tez yorulurlar və təslim olurlar.  Adsız barmaqda üzük (nişan üzüyündən başqa) Bu insanlar incəsənəti sevir və yaxşı anlayırlar, bir çoxları yaradıcılıqla məşğul olurlar. Onlar romantik və xəyalpərəst olur, ünsiyyət, yaxşı vaxt keçirmək, əylənməyi sevirlər, şən-şöhrətə can atırlar.  Çeçələ barmaqda üzük Bu insanlar ağıllı və gözəl natiq olurlar. Onlar istənilən insanla dil tapa bilir, əlaqə yaratmağı bacarırlar. Onlar fərasətli olur, tez-tez müxtəlif intriqalar yaradır, insanlardan öz xeyirinə istifadə etməyi xoşlayırlar. Bu barmağa üzük taxmağı xoşlayan qadınlar özünü sevən, nazlı və dəyişkən olurlar, diqqət xoşlayırlar.  Ayaq barmağında üzük Psixoloqların fikrinə görə, bu insanlar seçilmək, özünə diqqət çəkmək xoşlayır, özündən razı olurlar.

“Özünə daha çox güvənməlisən” Məşhur psixoloq Elnur Rüstəmovdan motivasiya

Psixoloq.az xəbər verir ki, tanınmış psixoloq Elnur Rüstəmov özünə məxsus facebook sosial hesabında motivasiya edici post paylaşmışdır.Həmin paylaşımı olduğu kimi sizlərə təqdim edirik. “Sənin kimi biri bunun öhdəsindən rahatlıqla gələ bilər”, “Özünə daha çox güvənməlisən”, “Daha əvvəl nələri həll etdin, bunumu bacarmayacaqsan” şəklində cümlələri əminəm ki, hamınız eşitmisiniz. Çevrənizdəki insanların sizə olan inamın yarısına sahib olsaydınız, indiyə kimi ertələdiyiniz bir çox vəziyyətin üzərinə gedib, bir çoxunu həll etmişdiniz. Deməli insanlar sizi nə qədər güclü görürlərsə görsünlər, önəmli olan sizin özünüzü nə qədər güclü hiss etdiyinizdir. Necə olur ki, insanların bizə güvəndiyi qədər özümüzə güvənə bilmirik? Gəlin özgüvənimizi yenidən gözdən keçirək. Bəli, Özgüvən həyatın bir parçasıdır. Dolayı yolla özünə dəyər, hörmətlə bağlı bir vəziyyətdir. Özünüzü necə göründüyünüz, özünüz haqqında düşüncələriniz, nə qədər dəyərli hiss etməyiniz sizin özgüvəninizi formalaşdırar və bu həyatda aldığınız qərarlara, etdiyiniz seçimlərə, özünüzü doğrultma müddətinizə təsir edər. Yəni özgüvənli olmaq üçün öncə özünüzlə barışıb, özünüzü sevməlisiniz. Sonra isə istəklərinizi gerçəkləşdirmək üçün risk almağa istəkli olmalı, gələcəyin gözəl olacağına inanmalısınız. Ümumiyyətlə, özgüvənsiz olduğunuzu düşünürsünüzsə, bacarmaq və hədəfinizə çatmaq mövzusunda neqativ düşüncələrdə ola bilərsiniz. “Onsuz da bacarmayacağam”, “hər şeyi korlayacam”, “o qədər yaradıcı deyiləm ki”, “insanlar başqaları ola-ola nə üçün məni sevməlidir ki” kimi düşüncələr sizi daha da hərəkətsiz və passiv edəcəkdir. Zehninizdə bu kimi düşüncələr üçün də özünüzü günahlandırmayın. Çünki bu kimi düşüncələrinizin səbəbi genetik və çevrənizlə bağlı ola bilər. Eric Berne’ün dediyi kimi şahzadələr kimi doğulduq, amma sosiallaşma müddətimiz bizi qurbağa döndərdi. Bəs daxilimizdəki şahzadəni necə oyandıra bilərik?1) Sizi önəmsəyən insanlarla zaman keçirin. Ola bilər siz onların sevgisinə özünüzü layiq görmədiyiniz üçün araya məsafə qoymuş olasınız, ancaq bu kimi düşüncələri xaric tutaraq, sadəcə bu insanlarla zaman keçirin.2) Özünüzə məşğuliyyət tapın. İndiyə kimi etmək istədiyiniz bir işə başlayın.

Tütünü psixoloji reklam edərək zəngin olan Zigmund Freydin qardaşı oğlu Berneys

1920-ci illərdə qadınlar siqaret çəkə bilməzdi. Çəkən qadınlar isə sərt şəkildə tənqid olunurdu. Bu sarsılmaz bir tabu idi. İnsanlar, məktəbdən məzun olmaq və ya Parlamentə seçilmək kimi, qadınların siqaret çəkməsi məsələsini də kişilərə həvalə etmələrinin gərəkli olduğuna inanırdılar. Bu vəziyyət tütün sənayesi üçün problem idi. Əhalinin 50 faizinin siqaret çəkməməsinin səbəbi siqaretlərin dəbdən düşməsi və kobud görünməsindən başqa bir şey deyildi. Amerika Tütün Şirkətinin rəhbəri Corc Vaşinqton Hillin o vaxtlar da dediyi kimi “Bu ön bağçamızda bir qızıl mədəni” idi və vəziyyət belə davam edə bilməzdi. Sektor bir neçə dəfə siqareti qadınlar üçün satışa çıxarmağa çalışdı, amma heç bir üsul işə yaramadı. Kök salmış mədəni önyarğı çox dərin idi və bu satışa əngəl törədirdi. Çox keçmədən, 1928-ci ildə Amerika Tütün Şirkəti çılğın fikirləri və daha çılğın satış kampaniyaları olan gənc və bacarıqlı satış nümayəndəsi Edvard Berneysi işə götürdü. Berneysin satış taktikaları o günlərdə sektordakı heç kimin taktikalarına bənzəmirdi. XX əsrin əvvəllərində satış, bəsitcə məhsulun gözlə görünən, həqiqi faydalarının ən sadə halı ilə qısa və təməl ifadəsi olaraq başa düşülürdü. O dönəmdə insanların xüsusiyyətlərə və məlumatlandırmaya görə alış-veriş etdiklərinə inanılırdı. Bir nəfər pendir almaq istəyirsə, ona pendirin digərlərindən üstün olduğunu göstərən xüsusiyyətlərini danışmağınız kifayət edirdi ( “Ən təzə fransız keçi südündən hazırlanmış, 12 gün mayalanmış, soyuducuda daşınmışdır!”). İnsan, rasional alış-veriş qərarları verən rasional aktorlar olaraq görülürdülər. Amma Berneys bir az qeyri-adi idi. O, insanların çox zaman rasional qərarlar vermədiyinə inanırdı. Hətta insanların təməldə olduqca irrasional olduğunu və bu səbəbdən onlara emosional və şüurdan kənar səviyyədə təsir etmək məcburiyyətində olduqlarına inanırdı. Tütün sektoru, xüsusi olaraq qadınları siqaret almağa və çəkməyə inandırmaq mövzusuna fokuslanmışkən; Berneys bunu emosional və mədəni bir məsələ olaraq görürdü. Berneys qadınların siqaret çkməsini istəyirsə, öncəliklə siqaret çəkmənin mədəni qavrayışını yenidən formalaşdıraraq, qadınlar üçün siqaret çəkməyi duyğusal olaraq pozitiv təcrübə halına çevirmək məcburiyyətində idi.Bunun üçün Berneys bir qrup qadını Nyu Yorkdakı pasxa bayramı nümayişində iştirak etmək üçün kirayələdi. Bu gün divanda televizorun qarşısında deyinərək mürgüləmək kimi adi şeylər etdiyiniz böyük tətil günlərindən biridir. Lakin o gün həyata keçirilən nümayişlər, Amerika futbol çempionatının final müsabiqəsi kimi böyük bir hadisə idi. Berneysin planı belə idi: Uyğun bir zamanda hər şey dayanacaq və nümayişdəki qadınların hamısı eyni anda siqaretlərini yandıracaqdı. Sonra, Berneysin kirayələdiyi fotoqraflar bu gözqamaşdırıcı dəqiqəni çəkdilər və bu fotolar böyük milli qəzetlərə göndərildi. Bunu şərh edərkən Berneys müxbirlərə “bu qadınların təkcə siqaretlərini deyil, onların öz azadlıqlarını ortaya qoyma tutumlarını və qadınlığın özlərinə aid olduğunu göstərən “azadlıq məşəlləri” ni yandırdıqlarını” dedi. Təbii ki, bunların hamısı saxta idi. Amma Berneys bunu siyasi bir protest olaraq təşkil etdi, çünki ölkə səviyyəsində qadınların sahibolma duyğularını hərəkətə keçirdiyini bilirdi. Feministlər qadınlara səs vermə haqqını on il əvvəl qazandırmışdılar. Yarışan paltarları və qısa saçları ilə özlərini təsdiqləmişdilər. Bu dönəmin qadınları eyni zamanda özlərini kişilərdən asılı görməyən bir nəsil idi. Bir çoxu bunu çox güclü formada hiss edirdi. Berneys “siqaret çəkmək=azadlıq” eyniləşdirməsi ilə qadın azadlıq hərəkatına bir mesaj göndərdi, beləcə tütün satışlarını iki qatına çıxararaq zəngin adama çevrildi.Bu taktika işə yaramışdı. Qadınlar siqaret çəkməyə və həyat yoldaşları qədər onlar da ağciyər xərçəngindən "zövq almağa" başladılar. Bütün bunlarla bərabər, Berneys 1920, 1930 və 1940-cı illər bu növ mədəni zərbələr ortaya qoymağa davam etdi. O, satış sektorunda tam mənası ilə inqilab yaratdı və bu müddət ərzində toplumla əlaqələr sahəsini kəşf etdi. İstifadə etdiyiniz məhsul üçün məşhurlara pul ödəmək Berneysin fikri idi. Saxta xəbər mətnləri yaratmaq əslində məhsulların üstü bağlı reklamını etmək idi və bu da onun fikri idi. Müştərilərin biri üçün belə olsa mənfi şöhrət qazanmaq uğruna diqqət çəkmək məqsədi ilə mübahisəli ictimai olaylar səhnəyə qoymaq da onun fikri idi. Bu gün bizlərin qarşılaşdığı satış üslublarının və təqdimatın hardasa bütün növləri Berneysin adı ilə bağlıdr. Lakin Berneys ilə bağlı başqa bir sürpriz daha var: O, Ziqmund Freydin qardaşı oğlu idi. Freydin nəzəriyyələri, bir çox insanın qərar alma müddətlərini əsasən şüursuz və irrasional olduğunu ilk müzakirəyə qoyan nəzəriyyələrdir. Freyd insanların özünə inamsızlıq duyğusunun onları şişirtməyə və həddindən artıq reaksiyaya məruz qoyduğunu başa düşən tək insan idi. Berneys bu fikirləri məhsulların satılması üçün tətbiq etdi və beləcə zəngin oldu. Berneys və reklam: İnamsızlıq duyğumuz necə alınıb satılır?Berneys “Siggy Dayı”nın fikirlərindən istifadə edərək bir reklam imperatorluğu qurdu. Bundan başqa Freydin məşhur ABŞ dərgilərində yayımlanmış məqalələrindən də istifadə etdi. Freyd sayəsində Berneys sektorda daha əvvəl heç kəsin anlamadığı bir şeyi anladı: Əgər insanların emosional inamsızlığından faydalana bilsəniz - əgər onların ən dərin duyğularına və natamamlıq hissinə toxuna bilsəniz - dediyiniz hər lazımsız şeyi alacaqlar. Bu növ satış gələcəkdəki bütün reklamçıların təlimat kitabçası halına gəldi. Yük maşınları kişilər üçün güc və dayanıqlılığın sübutu olaraq satıldı. Makyaj, qadınlar üçün aşiq olmağın və daha çox diqqət çəkməyin yolu olaraq satıldı. Pivə əylənmənin və şənliklərin diqqət mərkəzi olmağın yolu olaraq satıldı. Demək istədiyim, ilahi, heç bir məntiqi olmasa da, Burger King bazar hamburgerləri üçün “necə istəyirsən elə olsun” ifadəsini istifadə etdi. Nəticə olaraq, bir qadın maqazin jurnalı, 150 səhifə boyunca gözəllikdən pul qazanan nisbət olaraq əhalinin 0.01 faizi olan saçı boyanmış qadın rəsmləri sərgiləyərək, bu qadınlardan başqalarına gözəllik məhsulu satışını başqa nəcə edilə bilərdi ki? Ya da pivə reklamları səs-küylü şənliklərlə dostlar, qızlar, sport maşınlar, Vegas, dostlar, daha çox qız, daha çox pivə, qızlar, qızlar, qızlar, yığıncaqlar, rəqs, maşınlar, dostlar, qızlar göstərərək! –Budweiser iç...Bunların hamısı bu gün satış 101. satış oxumağa ilk başladığımda, ilk işimə başladığı zaman mənə insanların “ağrılı nöqtələrini” tapmağımı və sonra daha pis hiss etmələrini təmin etməyimi istədilər. Mən münasibət tövsiyəsi satırdım, mənim vəziyyətimə görə fikir, insanlara sonsuza qədər tək qalacaqlarını, onları heç kəsin sevməyəcəyini və bir şeyin səhv olduğunu deməli idim. Təbii ki, elə etmədim, bu mənə bərbad hiss etdirdi. Səbəbini anlamağım illərimi aldı. Bu gün mədəniyyətimizdə, satış ümumi olaraq bir mesajdır. Bilgimizin böyük hissəsi məruz qaldığımız satış üslublarından qaynaqlıdır. Satış davamlı bizə özümüzü pis hiss etdirərək bir şeylər satın almağımız üçün səy göstərirsə, bunun səbəbi içində olduğumuz mədəniyyətin bizə özümüzü pis hiss etdirmək üzərə formalaşmış olması və bunu aşmaq üçün bir yol axtarmağımızdır. Uzun illər boyunca müşahidə etdiyim bir şey var; mənə tövsiyə və ya istənilən bir şey üçün elektron məktub göndərən minlərlə insanın böyük əksəriyyəti təyin olunması mümkün bir problemə sahib görünmür. Əksinə, özləri üçün yaratdıqları qəribə və qeyri-adi meyarlara sarılırlar. Hovuz şənlikləri və bikini geyən qadınlar olacağı düşüncəsi ilə kollecə gedən bir oğlan kimi xəyal qırıqlığına uğrayır və özlərini sosial olaraq kifayətsiz hiss edir, uyğunlaşmaqda çətinlik çəkirlər. Çünki məktəbə getmək, dərslərə daha çox çalışmaq, yeni dostluqlar qazanmaq məcburiyyətində idilər və davamlı özlərinə güvənsizdilər, çünki heç vaxt əvvəlki mənliklərini yaşamayacaqlar. İkinci təcrübə olduqca normal, amma elə ya da belə hər həftəsonu özlərini heyvan sığınacağına gedərmiş kimi universitetə atdılar. Bu cür şeylər hər kəsin başına gəlir. Özümdən bilirəm, mənim də gənckən romantizm və münasibət anlayışım təsadüfi bir “Friends” seriyası ilə Hugh Grant filmi arasında bir şey idi. Söyləməyə gərək yoxdur, uzun illərimi tükənmiş hiss edərək və məndə anadangəlmə bir qəribəlik var deyə düşünərək xərclədim. Berneys əslində bütün bunları başa düşürdü. Lakin Berneysin siyasi fikirləri bir növ zəiflədilmiş faşizm kimi idi - zəifliklərin, güclü media və təbliğat yolu ilə istismarının həm qaçınılmaz, həm də insanların xeyrinə olduğuna inanırdı. Buna “görünməz hökumət” adını vermişdi və ümumi olaraq kütlələrin axmaq olduğunu və ağıllı insanların onları inandırmağa haqqı olduğunu düşünürdü. Toplumumuz tarix boyunca təkmilləşib maraqlı bir nöqtəyə gəldi. Kapitalizm, nəzəri olaraq, hər kəsin ehtiyac və tələblərini ödəmək üçün mümkün olan ən təsirli yola qaynaqların bölüşdürülməsi üçün çalışır. Lakin bəlkə də kapitalizm təkcə toplumun fiziki ehtiyaclarını aradan qaldırmaq üçün ən təsirli yoldur - yemək, geyim, sığınacaq kimi ehtiyacları. Çünki kapitalist sistem, iqtisadiyyat yolu ilə insanların inamsızlıqlarını və uğursuzluqlarını dəstəkləyən bir forma aldı. Mənfəət yönümlü yeni və həqiqətdən kənar meyarlar əldə edərək, müqayisə etmə və alçaltma mədəniyyətini yaratdı. Çünki özünü aşağı hiss edən, özünəinamsız insanlar ən yaxşı müştərilərdir. Nəticə olaraq insanlar bir problemi həll etmək üçün bir şeylər satın almalarının vacib olduğuna inanırdılar. Bu səbəbdən, daha çox satış həyata keçirmək istəyirsinizsə, olmayan problemlər varmış kimi insanları inandırmaq məcburiyyətindəsiniz. Bu kapitalizmə hücum etmək deyil. Satışa hücum də deyil. Ortada “qoyun”ları əldə tutmaq üçün tərtib olunmuş böyük və əhatəedici bir sui-qəsd olduğunu düşünmürəm. Məncə sistem medianı yönləndirərək müəyyən təşviqlər yaradır; bunun üzərinə mediada davamlı olaraq bir şeylər əldə etmək cəhdinə əsaslanan, laqeyd və səthi bir mədəniyyət formalaşdırır. Ümumi mənada sistemimiz bunu bacardı, hələ də davam edir. Mən bunun, insan mədəniyyətini qaydaya salmaq üçün “ən az pis” həll yolu olduğunu düşünürəm. Ölçüsüz kapitalizm, özünü dərk və uyğunlaşmağı öyrədən bir “mədəni yük” gətirir. Ümumiyyətlə bizim iqtisadiyyatımızda satış, özümüzə inamsızlığımızı düzəltməkdə kömək etmir, əksinə daha çox qazanc əldə etmək üçün qəsdən kifayətsizlik hissimizin və asılılıqlarımızın aktiv qalmasına kömək edir.Bəziləri bunların dövlət tərəfindən hazırlanıb, idarə edilməsinin gərəkliliyini müdafiə edir. Bu bəlkə bir az kömək edə bilər amma mənə yaxşı və uzunmüddətli həll yolu kimi görünmür.Tək həqiqət uzunmüddətli həll; insanların, kütlə rabitə vasitələrinin zəiflikləri və həssaslıqları üsyankarlaşdırdığını anlamaq və bunlar qarşısında qorxuları ilə üzləşərək şüurlu qərarlar almaq istiqamətində daha diqqətli olmalıdırlar. Azad bazarın uğuru, bizə seçmə azadlığımızı tətbiqetmə məsuliyyəti verməsidir və bu məsuliyyət biz diqqətli olduğumuz zaman çox daha ağırdır. 

Bu fobiyası olanlar, DİQQƏT - Ciddi nevroloji PROBLEMİNİZ VAR

Bəzən sağlam insan xəstə olması ilə bağlı özündə şübhələr formalaşdırır. Bu cür insan bədəninin hansısa bir nayihəsi ağrıdığı zaman sağalmaz bir xəstəliyə yoluxduğunu düşünür. Bu səbəblə tez-tez həkimə gedib müayinələrdən keçir. Nəticələrin müsbət olması belə onun şübhələrinə son qoya bilmir. Psixiatr Orxan Fərəcli açıqlamasında bildirib ki, bu hallar bir çox xəstələrdə, xüsusən də nevroz adamlarda tez-tez görünür: "Xəstəliyin adı ipoxondriya adlandırılır. Bu insanlar bədənlərində yaranan hər hansı bir ağrıya pis bir xəstəliyin səbəb olduğunu düşünürlər. Bəzən baş ağrısından əziyyət çəkən adam başında şiş olduğunu fikirləşir və internetdə araşdırmağa başlayır. Çox vaxt internetdəki məlumata görə xəstə özünə "Xərçəng” diaqnozunu qoyur. Bəzi insanlar fikirləşdiyi üçün həmin xəstəliyin yarandığını düşünürlər. Amma əslində elə olmur. Düşünüldüyü üçün hansısa xəstəliyin bədəndə yaranması tamamilə təsadüfdür. Bu cür fikirləşən insanlarda çox vaxt heç bir xəstəlik aşkarlanmır. Onun xüsusi bir elmi əsası yoxdur. Bu, nevroz xəstələrdə hədsiz çox rast gəlinir. Həmin xəstələr bizim yanımıza gələnə kimi çoxlu həkim və xəstəxana gəzirlər. Həmin adam elə fikirləşir ki, özündə hansısa bir xəstəlik var, lakin həkimər aşkarlaya bilmirlər. Bu düşüncə insanın həyat keyfiyyətinə əhəmiyyətli dərəcədə təsir edir. İnsan "Xərçəng” olmasa belə "Xərçəng” xəstəsi qədər əziyyət çəkir”. Nevropatoloq Pərvanə Orucova bununla bağlı Metbuat.az-a açıqlamasında qeyd edib ki, bu, sinir sisteminin həssas olması ilə bağlıdır: "Bu, insanın sinir sisteminin zəifliyi nəticəsində yaranır. İnsan çox həssasdırsa, onun sinir sistemində zəiflik varsa, özündə xəstəlik axtara bilər. Bu özü ipoxaodrik nevrozdur (xəstəlikdən qorxmaq). Fobiyası olan xəstələrə aiddir”. Psixoloq Murad İsayev isə əlavə edib ki, bu kimi hallar daha çox fəsil dəyişən zaman müşahidə olunur: "Nevrozun belə bir forması var - sayrışan hallar nevrozu. Sayrışan hallar nevrozunda insan çox həssas olur. Gün ərzində hansısa bir bir xəstəlik haqqında aldığı məlumat həmin insanda narahatıq yaradır. Məsələn, ürək xəstəliyindən əziyyət çəkdiyini zənn edən insan həkimə müraciət edir. Heç bir xəstəliyin aşkarlanmaması həmin şəxsi müvəqqəti olaraq sakitləşdirir. Bir müddətdən sonra bu proses yenidən başlayır. Aylar, illər ərzində bu hallar davam edir. Həmin insanlar çox həssas olur. Hansısa bir fikir, duyğudan müxtəlif hallara düşə bilərlər. Belə hallar insanda daha çox fəsillər dəyişən zaman aktivləşir. Mart, aprel aylarında belə insanlarda aktivlik müşahidə edirik. Bunun üzərində həm nevroloji, həm də psixoloji terapiya formaları keçmək lazımdır ki, insanın özünə inamı formalaşsın”.(mətbuat.az)

Depressiya zəif insanların xəstəliyidir? - Psixoloji səbəbləri

İnsanı sarsıdan hadisələr, məsələn, sevdiyi birini itirdikdə, müflis olduqda, həyat yoldaşı tərəfindən tərk edildikdə, imtahan nəticələri gözlədiyi kimi olmadıqda və ya imtahandan keçmədikdə depressiyaya girmə daha çox müşahidə olunur. Bəzən də zaman-zaman kiçik streslərlə qarşılaşmağın özü də sonda depressiyaya yol açır. Depressiya düşünüldüyü kimi, zəif insanların xəstəliyi deyildir. Tam tərsinə, daha çox məsuliyyət hiss edən, ailə və dost əhatəsində hər kəsin köməyinə qaçmağa çalışan, hər yükün altına girən insanlar depressiyaya daha tez düşürlər. Bundan başqa, mükəmməlliyi sevən, özlərindən və başqalarından çox şey gözləyən, heç kimi incitməyən, hər kəsin könlünü şad edən, yaxşılıq etməyi sevənlər, özünə güvənsizlik, utancaqlıq, özünəqapanma, narsizm, şübhəçilik hissləri daşıyan, "ya hər şey, ya da heç nə” düşünən insanlar depressiyaya düşə bilər. Depressiyaya düşən insanlarda özünəinam hissi itir, psixoloji komplekslər yaranır, əhval-ruhiyyənin enməsi müşahidə olunur. Həyatda heç nəyi bacara bilməmək duyğusu yaranır. Neqativ hisslərin yaranması kimi fikirlər formalaşır. Zamanında depressiyanın qarşısını almadıqda insanda yəni özünə qəsd etmə, intihar etmə fikirləri yarana bilər.(xeberman)

Yuxunun pozulması, yaddaşsızlıq - Qış depressiyasının əlamətləri

Qış fəsli yaxınlaşır, havalar soyuyur. Bu zaman insanlar özlərini kefsiz, ruhən aşağı hiss edə bilərlər. Bu isə qış depressiyasından xəbər verir. Qış depressiyasının əlamətləri:  • Emosional sferanın pozulması — əhvalın azalması, özünü günahkar hiss etmə, özünüdəyərləndirmənin itməsi, müxtəlif məşğuliyyətlərə marağın azalması, daimi həyəcan hissinin olması, həssaslıq, oyanıqlıq və s .• Yuxu pozğunluğu, yuxusuzluq  • Yaddaşın azalması, intellektual səviyyənin enməsi  • İş qabiliyyətinin aşağı düşməsi  • İştahanın azalması • Həzm pozğunluqları  • İmmun sistemin zəifləməsi  • Özünəqapanma  • Sosial problemlərin yaranması və s.