Ölkəmizdə
cinayətlərin demək
olar ki, yarısı 25 yaş və bu yaşdan
aşağı olan uşaqlar
və gənclər
tərəfindən
törədilir. Aparılan araşdırmalara görə, yuxarı yaşlarda cinayət törədənlərin 100-də 90 faizinin uşaqlıq və
gənclik yaşlarında
cinayət işlədiklərinə rastlanılıb. Uşaq və gənclərdə cinayət səbəblərini tapmaq və bunların
qarşısını
almaq, bir tərəfdən cəmiyyətdə işlənən cinayətlərin
də azalmasına kömək edəcəkdir.
Uşaq və gənclərin cinayət sayılan
davranışları ailəyə, çevrəyə və məktəbə qarşı
günah işləməklə başlayır, sonluğu isə qanunların cinayət
hesab etdiyi davranış və hərəkətlərə
doğru əyilməklə bitir.
Baş verənləri bu şəkildə sıralaya bilərik:
Ev, məktəb və iş yerinə
yalan danışmaq,
Gecə gec vaxtlara qədər
evə gəlməmək,
Evdən və məktəbdən
qaçmaq,
Məktəb
və iş tənbəlliyi,
Oğurluq, içki qəbulu
ilə
əlaqəli cinayətlər,
tapança daşımaq, yaralama, öldürmə.
Uşaq və gəncləri cinayətə
yönəldən
ailələrin ortaq xüsusiyyətləri isə bunlardır:
Yerində olmayan ana-ata nəzarəti,
Ailənin uşağa həddindən çox təzyiq etməsi,
Valideynin uşağa həddən
artıq sevgisi və ya sevgisizliyi,
Evlilikdənkənar
yaşanan əlaqə
və bunun nəticəsində doğulan uşaq, valideynlərdən hər hansısa
birinin olmaması,
Ayrılmış ailə üzvləri,
Atanın içki
qəbul etməsi, işi
ilə əlaqədar uzunmüddət
evdən ayrı yaşaması,
İşsizlik və ekonomik gücsüzlük,
Tez-tez əhatəsini dəyişdirmə.
Cinayət işləyən uşaq və gənclərin ailələrində çox
görülən
bu xüsusiyyətlər kəndləşmə, sənayeləşmə, ekonomik krizlər və.s böyük çalxantılar
olduğu zaman daha çox müşahidə edilir və
cinayət törətmə riskini artırır.
Cinayət törətməyə meyl göstərən gənclərin ortaq xüsusiyyətləri vardır. Bu xüsusiyyətlərin tanınması cinayət işləməzdən
öncə onlara kömək etmə fürsəti
verir. Hər cür davranışa qarşı çıxarlar. Fiziki gücünə heyran olub, bütün
problemlərinin fiziki güclə həll edilə biləcəyinə inanırlar. Maddiyyata tərəf istiqamətlənərlər. Həqiqətlər qarşısında tez və asan aqressiya göstərərək,
kriz keçirərlər,
ölçüsüz
və lazımsız
reaksiya vərərlər. Tək
başlarına güvənli və güclü olmadıqları üçün həmişə
kiçik qruplar yaradar və onlarla birgə yaşar,
birgə
cinayət törədərlər.
Içki və narkotik maddədən istifadə edərlər.
Xüsusilə böyük şəhərlərdə, küçə və məhəllələrdə böyüyən
bu tip gənclər pis dost tövsiyələri ilə cinayətə yönəlirlər. Ailəyə
qarşı kin, nifrət, qısqanclıq, zorlama duyğuları
doğar və böyüyər.
Cinayət törətmiş gəncləri daha yaxşı dəyərləndirmək
üçün onların bəzi
demoqrafik xüsusiyyətlərini nəzərə çatdırırıq:
Yaş: 15-24 yaş qrupları arasında
olan gənclərin cinayət işləmə riski çoxdur. Ən çox cinayət işləyənlər
bu yaş qrupa daxildir. Yaş
artdıqca cinayət törətmə riski aşağı düşməkdədir, adam öldürənlərin
yarıdan çoxu 15-24 yaş arasında,
orta məktəbi bitirmiş gənc oğlanlardır.
Yer:
Cinayət işləyən uşaq və
gənclərin 90% şəhərdə, 10% isə bölgələrdə
yaşayan, döymə, zorlama, oğurluq, yaralama kimi cinayətlər daha çox
şəhərdə
yaşayan uşaq və
gənclər tərəfindən törədilir.
Cinayət hadisəsi edənlərin 43% ataları, 62% isə anaları təhsilli deyil.
Peşəsi: Xüsusilə böyük şəhərlərdə sərbəst işlə məşğul olanlar, davamlı işi olmayanlar, işsizlər arasında oğurluq, saxta
sənəd, narkotik maddə
qaçaqçılığı cinayətlərini törədənlərə tez-tez rast gəlinir.
Cinayətkarların təxminən beşdə biri
ekonomik sıxıntı və yoxsulluq
səbəbi ile cinayət törətdiklərini söyləyiblər.
Psixoloq Lalə Quliyeva
Psixoloq.az