İnsanları bir-birlərindən fərqləndirən şəxsiyyətin davamlı fərdi psixi
xassələrindən biri də xarakterdir. Adətən, insanları fərqləndirərkən onların
xasiyyətini, xarakterini ön plana çəkirlər. Xarakter insanın yalnız özünəməxsus
davranış formasını əks etdirir.
Bəs
xarakterin hansı tipləri var? Onları qısa şəkildə nəzərdən keçirək:
1. Gipertim
tip- bu tipə mənsub olan adamlar həddindən artıq təmasda olmağı sevməklə,
ifadəli jest, mimika və pantomimikaları, çox danışan, az danışan, başladıqları
söhbətdən sponton şəkildə uzaqlaşmaları, həmişə birinci olaraq konflikt
yaratmaları ilə fərqlənirlər. Müsbət cəhətlərinə gəldikdə bu cür adamlar, həmsöhbəti
cəlb edən, optimist, təşəbbüskar olurlar. Onlar çətin işi və tənhalığı sevmirlər.
2. Distim
tip- onlar üçün zəif
təmas, az danışmaq, pessimist əhval-ruhiyyənin üstünlüyü xarakterik haldır.
Konfliktə az girir, qapalı həyat keçirməyə meyillidirlər. Onlarla dostluq edəni
sevir, ona tabe olmağa hazırdırlar. Ciddiliyi, həqiqəti sevirlər. Passivlik, lənglik,
fərdiyyətçilik onlar üçün xarakterik haldır.
3.
Tsikloid tip- belə tip insanlar üçün əhval-ruhiyyənin tez-tez dəyişməsi
xarakterikdir, bu səbəbdən ətrafdakılarla ünsiyyət qaydaları da dəyişir, əhvalları
yaxşı olduqda ünsiyyətli, pis olduqda isə qapalı olurlar.
4. Təsirlənən(
qıcıqlanan ) tip-
ünsiyyətdə təmasa az həvəsliliyə, mübahisələr və söyüşə meyillidirlər.
5. Ləngiyən
tip- orta ünsiyyətli,
öyüd-nəsihət verməyə meyillilik, azdanışan, bəzən həddən artıq özünə güvənən,
qısqanc, şöhrətpərəst, yaxınlarına və işçilərinə ifrat tələblər irəli sürəndir.
6. Pedant (
xırdaçı ) tip- münaqişəyə
çox az halda girişir, mübahisələrdə passiv mövqe tutur, işdə özünü bürokrat
kimi aparır. Səliqəli, ciddi, konfiliktə meyilli olurlar.
7. Həyəcanlı
tip- ünsiyyəti
sevmir, özünə inamsızlıq, qorxaqlıq göstərir, qəmgin əhval-ruhiyyədə olur, az
hallarda münaqişəyə girirlər. Dostluğa, özünü tənqidə, işgüzarlığa meyillidirlər.
8. Emativ
tip- seçdiyi çox
az adamla ünsiyyətdə olmağı üstün tutur, həddən artıq həssas və ağlağandır.
9. Nümayişkar
tip- ünsiyyətlidir,
liderliyə can atır, hakimiyyətə və tərifə çox həvəslidir. İnsanlara yüksək
uyğunlaşma qabiliyyətini və bununla birlikdə xüdbinlik, ikiüzlülük, lovğalıqa
meyillidirlər.
10.
Ekstravert tip- ünsiyyətlidir,
onların çoxlu dostları var, hər bir məlumatı müzakirə etməyi xoşlayırlar, itaət
etməyi və kölgədə qalmağı üstün tuturlar, tez təsirə düşürlər.
11. İntrovert
tip- az təmaslıdır,
qapalıdır, xəyalpərvərdir, filosofluğa meyillidir, təkliyi sevirlər, təmkinlilik
kimi cəzbedici xüsusiyyətlərə malikdirlər.
12. Qərarsız
tip- əhval-ruhiyyəsi
həddən artıq tez-tez, həm də daha çox gözlənilməz surətdə dəyişir.
13. Şizoid
tip- əsas xüsusiyyətlərindən
biri qapalılığıdır. Onların iç dünyası müxtəlif fantaziyalarla zəngindir. Hisslərini
biruzə verməkdə onlar kifayət qədər təmkinlidirlər, qaradinməz, bir iş olanda
özünü kənara çəkəndir.
14.
Epileptoid tip- bu
tip şəxslər tez-tez ağlayırlar, ətrafdakıları təngə gətirirlər, tipik xüsusiyyətləri-
qəddarlıq, hökmranlıq, özünə vurğunluqdur.
15. İsteroid
tip- bu tipin əsas
əlamətləri eqosentrizm, şəxsən özünə daima diqqət duyğusudur, ətrafdakıların
diqqətini özünə cəlb etmək və öz ünvanına ona məftun olduqlarını, təriflədiklərini
eşitmək arzusu ən zəruri ehtiyaclarından birinə çevrilib.